Zgoda : Wydania dla niewiast. [volume], September 21, 1905, Image 1

About Zgoda : Wydania dla niewiast. [volume] (Chicago, Ill.) 1900-1913

Image provided by: University of Illinois at Urbana-Champaign Library, Urbana, IL

                
ORGAN ZWIĄZKU NARODOWEGO POLSKIEGO W STANACH ZJEDNOCZONYCH PÓŁNOCNEJ AMERYKI.
No. $S. (Wydanie dla kobiet.) Chicago, III., dnia 21-go Września (September) 1905 roku. (Women’s Kdition.) Rok 24
Szkoła a sztuka i pamiątki na
rodowe.
Wobec ożywionej a nader ważnej
dyskusji, która się toczy obecnie nad
naszą szkołą i wychowaniem młodzie
ży szkolnej, nie od rzeczy będzie poru
szyć kilka ważnych kwestji, dotąd w
szkole naszej prawie zupełnie nieu
względnianych.
Z całego szeregu artykułów tej
sprawy* dotyczących zauważyć można
było, żc najważniejsze utyskiwania
naszego społeczeństwa odnoszą się
przedewszystkiem do dwu punktów', a
mianowicie: że nasza szkoła nie jest
szczerze narodową, oraz że młodzież
nasza jest coraz więcej niemoralną, a
patyczną na sprawy narodowe, bez i
deału i t. d.
Wybitne jednostki oświadczyły się
za licznymi środkami natury metody
czno-pedagogicznej, które miałyby u
zdrowić te anormalne stosunki, lecz
za mało zwrócono uwagi na duchowy
czynnik, który przy reformie naszego
szkolnictwa musi odegrać pierwszą ro
lę. Musimy zmienić nie formę, ale du
cha edukacji, jeśli ją chcemy mieć
dobrą.
Albowiem powodem tego smutnego
stanu rzeczy jest nietylko fakt, że ma
my złe i nie odpowiadające naszym
potrzebom podręczniki szkolne, że lii
storja polska tak jest bagatelizowaną
i wiele jeszcze innych niedomagali, a
le i to, że cały kierunek wychowania
młodzieży naszej jest wypaczony, że
młodzież nie zna swego kraju, jego o
byczajów i zwyczajów, że między na
szą szkołą a sztuką narodową niema
żadnego łącznika, a co za tern idzie
brak u młodzieży naszej — na ogół
wziąwszy — pietyzmu i przywiązania
ku przeszłości narodu, jego pamiąt
kom i zabytkom.
Jak wielką wagę winniśmy przywią
zywać cip tego rodzaju reformy, prze
konać się możemy na szkole w Niem
czech, w których reforma szkoły była
długie czasy największą troską nietyl
ko zawodowych pedagogów lecz całe
go społeczeństwa. Jednak od czasu u
kazaniA się dziełka Fingcra każdy wy
kład szkolny, każdy przedmiot nauki
powinnc się opierać przede wszystkiem
na znajomości własnego kraju i naro
du. Nietylko język i literatura ojczy
sta, ale taksamo historja. geografia,
hiśtorja przyrody, przyrodoznawstwo,
technika, ekonomia i sztuka narodowa
— wszystkie te nauki winne być fila
mło<feieży naszej dokładnym obrazem
ewolucji naszego narodu.
Tylko takie studjum może dać mło
Uzieży cel i ideał wyższy. Póki szkoły
nie unarodowimy nie może być mowy
° równoczesnem podźwignięciu się z
obecnego upadku duchowego i moral
nego młodzieży polskiej.
Dalszem ujemncm znamieniem na
szych warunków wychowania publicz
nego jest, że szkoła nasza stoi na u
boczu od sztuki w ogóle a narodowej
w szczególności, że młodzież nie ma
prawie styczności z pięknem, które re
dukuje się zaledwie do pewnego sza
blonowego kompleksu wzorów klasy
cznych, starożytnej plastyki.
Na zjeździć pedagogów i uczonych
w Dreźnie postanowiono kształcić
smak etyczny u młodzieży przede
wszystkiem na wzoracli sztuki narodom
wej, zapoznawać ją gruntownie z za
bytkami i pamiątkami narodowemi, o
raz podawać jej przynajmniej elemen
tarne wiadomości o zwyczajach i oby
czajach ludowych.
A jak jest pod tym względem u
nas? Nasze szkolnictwo, nie będąc ca
la duszą, szczerze polskiem, jest jakby
"Sztuczną oazą wśród naszego społe
czeństwa a między szkolą a sztuką nie
ma żadnego łącznika. Czy w naszych
szkołach nic możnaby znaleść pięk
nych wzorów, które posłużyłyby ku o
budzeniu w sercach dziatwy polskiej
tych najelementarniejszych pragnień
harmonji i piękna, choćby na tak skro
mnych wzorach jak kościół, dwór, lub
na pomnikach, starożytnych zamkach,
ruinach, sprzętach, obrazach i t. p.
Czyż wyobraźnia dziatwy na żywych
wzorach spotęgowałaby się na tej dro
dze o wiele znaczniej, niż wyuczaniem
się na pamięć ustępów z czytanck.
Jesteśmy w obce naszej dziatwy
barbarzyńcami — wołał jeden z wybi
tnych pedagogów niemieckich — sko
ro dozwalamy, aby nasze sale szkol
ne świeciły szaremi, gołemi ścianami,
co wprost rozpaczliwie wpływa na
zmęczony umysł dziecka. A mv czy nie
jesteśmy takimi barbarzyńcami? Czy
w' miejsce gołych ścian lub co najwy
żej porozwieszanych na nich obrazów
przedstawiających drapieżne zwierzę
ta. obrazy krwiożerczych walk. lub
przedpotopowe dziwolągi, nie mogli
byśmy rozwiesić reprodukcji wspania
łych dzieł Matejki, Grottgera, albumu
Wawelu, Krakowa i t. p. ?
Młodzież szkół średnich zaznajamia
się przeważnie ze sztuką plastyczną
starożytnych narodów bezkrytycznie
pamięciowo jak przy nauce gramaty
ki. Prawda, że winni temu często pro
fesorowie, którym brak szerszego po
glądu na sztukę i jej historję. Pamię
tam jak uczyliśmy się na pamięć ustę
pu o Laokoonie, o wszelkich stylach
greckich i rzymskich bez okazania
nam wzorow, bez przykładów i wyja
śnień na czem polega piękność iinji
greckich lub rzymskich kapiteli, obe
lisków, łuków, bram i t. d.
Ta formalistyczna metoda naucza
nia jest powodem, że uczeń nawet wy
szedłszy z gimnazjum nie potrafi w
przybliżeniu określić stylu danego ko
ścioła i przechodzi obojętnie, bez wra
żenia obok najpiękniejszych dzieł
sztuki.
Z pov\'o< 1 u tego stępienia wrodzone
go smaku i poczucia piękna nie odwie
dza nasza młodzież muzeów, nie cią
gną jej pełne chwały i najmilszych
w spomnień ruiny naszych zamków ka
sztelańskich i królewskich, i nie ma
nieraz młodzież nasza zachęty w tym
kierunku od swych przełożonych.
Ale za to gdy zjechała do miasta bu
da cyrkowa, menażerya albo nawet
laufer z dzwonkami — śpieszyliśmy
ku nim gremialnie z dyrektorem na
czele za biletami po zniżonych cenach!
Niejeden biedak nie jadł śniadania, a
le złożył szóstaka na ręce gospodarza
klasy — aby rnódz oglądać lada okpi
świata lub karmienie zgłodniałych be
stji.
I
I
I
I
I
I
Za ukradkowe zwiedzanie teatru,
za udział w przedstawieniu “Gwiazda
Sybcrji" i innych narodowych przed
stawieniach, karał nas dyrektor sze
ściogodzinnym karcerem, ten sani,
który z całą swobodą zgadzał się na
to, byśmy zachwycali się zgrabnemi
cyrkówkami. Nawet szkoły krakow
skie nic urządzają gremialnych zwie
dzań W awelu lub Muzeum narodowe
go, stąd też pochodzi, że znaczny pro
cent młodzieży lata całe w Krakowie
będącej, nic zna pamiątek narodowych
Krakowa i mniej jest uświadomiona
pod tym względem niż młodzież z
prowincji.
Nakoniec pragnę jeszcze w kilku
słowach wspomnieć o nauce rysunków
w naszych szkołach wyższego typu i
szkołach zawodowych. I tu mamy po
ważne niedomagania gdyż nasza sztu
ka rodzima, motywy ludowe. st\le lu
dowe nader mało znajdują zastosowa
nia. Szablon obcy, choćbv gorszy _
bezbarwniejszy, ma dla nas większy u
rok i zaufanie, niż sztuka swojska,
przyroda swojska.
Jedną z naglących kwestji jest rów
nież zaprowadzenie przynajmniej w
j szkołach zawodowych krótkiej histo
rji rozwoju sztuki obcej i swojskiej.
Albowiem młodzież wyszedłszy ze
szkół, zapomina szkolne formułki i
I wzory zaś z historycznego poglądu zo
stanie jej pewien zasób wiedzy, który
w życiu późniejszem niejednokrotnie
przydać się może.
Potrzeba nam radykalnej i grunto
wnej reformy szkoły naszej i systemu
wychowania młodzieży. Musimy za
czynać od podstaw.
Xie dawajmy jednak skwapliwie
posłuchu tym, którzy na wszystko ma
ją przede wszy stkiem środek: ‘‘olło
strzcnic nadzoru nad młodzieżą”. JX>ść
mamy policji nad młodzieżą, dość re
wizji domowych, dość przeczulonej i
niewłaściwej cenzury książkowej —
gdyż system ten nie poprawia młodzie
ży, lecz owszem, demoralizuje ją i po
woduje ukrywanie się w suterenach
moralności, rodzi nieufność a nawet
nienawiść do przełożonych.
• Młodzieży szkolnej brak pokarmu
duchowego — zaś głodnych karać a
odmawiać pokarmu, jest barbarzyń
stwem.
Dajmy szkole charakter szczerze
narodowy, uczmy młodzież kochać
własny kraj, jego dzieje i zabytki, o
twórzmy przed nią podwoje sztuki na
rodowej, aby mogła kształcić umysł i
serce, a zniknie z jej twarzy chorobli
wa apatya, znajdzie cel życia, podnie
sie się moralność — bez represaliów.
Tego rodzaju sanacja jest tern pil
niejszą dla nas. że przeżywamy donio
słą chwilę w życiu naszego narodu.
Starsze pokolenie, które tak ciężko I
chlubnie walczy z wrogimi żywiołami
o przyrodzone nam prawa z niepoko
jem ogląda się. czy następcy ich będą
przejęci tą samą jednomyślnością i
zgodą w działaniu, tymsamym hartem
ducha, tymsamym patryotyzmem w
walce o wolność.
C. C.—Mirski.
ZŁOTE LISTKI.
S;j szczęścia, których prawie od naj
sroższych bólów odróżnić niepodobna*
Józef Ignacy Kraszewski.
* * *
XT • • I 1
Aie jeden wprawdzie wielki mąż nas
zdumiał
Mężnym wytrwaniem albo świetnym
zgonem.
Lecz kto wie, czyli samby Kato umiał
W każdej chwili być Katonem.
Franciszek Morawski.
* * *
Pięknie jest być niewolnikiem sło
wa, zwłaszcza takiego, które dajemy z
prawdą rozumu i serca.
Kazini ierz Brodziński.
* * *
.Kto już wątpi w sobie.
Nim działać zaczął — czynu nie doko
na.
A. F. Odyniec.
i
T’rawo ewangeliczne tem się różni
o,l wszystkich ustaw ludzkich, że jest
miłością i wolnością, kiedy zasadą li
sta w ludzkich, jest konieczność, po
winność.
Maksymilian Jakubowicz.
* * *
Gdyby świat <wirażu stanął u wie
ków celu, gdyby kiedykolwiek wszech
swiat cały u celu stanął, obumarłby i
przestałby być szczęśliwym.
Wojciech Dzieduszycki,