Zgoda : Wydania dla niewiast. [volume], October 05, 1905, Image 1

About Zgoda : Wydania dla niewiast. [volume] (Chicago, Ill.) 1900-1913

Image provided by: University of Illinois at Urbana-Champaign Library, Urbana, IL

                
ORGAN ZWIĄZKU NARODOWEGO POLSKIEGO W STANACH ZJEDNOCZONYCH PÓŁNOCNEJ AMERYKI.
No. 40. (Wydanie dla kobiet.) Chicago, IH„ dnia 5-go Października (October) 1005 roku. (Women s Hdition.) Rok 24
Głos przedsejmowy.
Sł. Louis, Mo., 25 września 1905.
Ruch pomiędzy naszemi braćmi
związkowcami daje się widzieć na ka
żdym kroku, dość zajrzeć do “Zgody”
(dla mężczyzn), aby o tern się prze
konać. My zaś członkinie tego dziś
już powszechnie poważanego Związ
ku Nar. Pol. siedzimy jakoś cicho, jak
byśmy nic nie potrzebowały, lub jak
by nas nic ta droga nam instytucja nie
obchodziła. Rzeczywiście ani jedno
ani drugie, bo kochamy nasz Związek
i dla niego pracujemy, i dla tego też
mamy prawo żądać od Związku tego,
co nam się słusznie należy.
Pomijam wszelkie reformy i spra
wy, które przyjdą na stół przyszłego
sejmu, a któremi zajmują się nasi bra
cia związkowcy, ale jako polka i człon
kini Związku zabieram głos w spra
wie naszej “Zgody”, a która pomimo
wzmianki że jest wydaniem dla ko
biet, w rzeczywistości nie jest nią. Nie
jest tu wina redaktora, gdyż wypełnia
on polecenie jednego z poprzednich
sejmów co do wydania “Zgody” dla
kobiet.
Lecz jak wszystko w Związku zmie
nia się z czasem na lepsze, tak też jest
j-uż wielki czas, aby i nasza “Zgoda”
była pismem kobiecem, w całem tego
słowa znaczeniu. Każdy przyzna, żc
my Polki w Stanach Zjednoczonych
brak pisma kobiecego odczuwamy, i
właśnie “Zgoda dla kobiet powinna
tę lukę wypełnić.
“Zgoda dla kobiet — mojem zda
niem — powinna być pismem dla pol
ki, dla matki i dla kobiety. Dla polki:
“Zgoda” powinna wskazywać obo
wiązki względem naszej nieszczęśli
wej Ojczyzny; dla matki, żony i go
spodyni powinna być pismem dorad
czcm i drogowskazem, wreszcie dla
kobiety podawać wszystko ze świata
kobiet. Tym żądaniom nie może nigdy
bodaj zadość uczynić redaktor męż- |
czyzna. My kobiety mamy także wie- !
le innych upodobań i żądań, jak n. p.
Przegląd mód i t. p. a to może i wy
pełni jedynie redaktor — jak to zwy
kli nasi mężowie mówią — w spodni
cv. — Kobieta redaktor może tylko
zadowolić wybredne żądania swoich
czytelniczek. Związek dzisiaj o tyle
jest silny że i na to może pozwolić.
Może niejeden z braci związkowców
powie: “Narazimy się przez to na no
we wydatki, bo na utrzymywanie jed
nej osoby’*. To prawda, ale przyzna
cie nam bracia, że mamy prawo o to
się upominać, przecież nas sióstr
związkowych się liczy jeżeli nic wię
cej, to przynajmniej do piętnaście ty
•ięcy i na równi z wami bracia płacimy
podatek na Zj^odę *. Zatem mamy
prawo żądać, aby “Zgoda” dla nie
wiast była pismem dla członkiń tak
przynajmniej jak “Zgoda” dla męż
czyzn dla członków.
Co do wydatków, to i te nie byłyby
tak wielkie. Przypomina mi się świe
tny projekt podany przed sejmem XV
w sprawie kobiecej “Zgody”, a mia
nowicie: że nasza redaktorka może
być zarazem i bibliotekarką, biblioteki
w domu Związkowym. Wiemy, że
obecny bibliotekarz pobiera $50.00
miesięcznie. Jeżeli by Związek te
pensję podwyższył do $75.00 to zna
lazłaby się wykształcona Polka, która
by wypełniła jedno i drugie zadanie.
A .więc $300.00 większego wydatku
rocznie dla Związku prawie nic nie
znaczy, a sukcesy byłyby nieobliczal
ne. Najpierw redaktor “Zgody” dla
mężczyzn miałby więcej czasu poświę
cić dla swoich czytelników. A dla nas
członkiń i polek co by za wielkie ko
rzyści przyniosło pismo prawdziwie
kobiece.
Może niejeden powie, że nie mamy,
albo nie będziemy miały na sejmie od
powiedniej polki, aby mogła zająć te
stanowiska. Błędne by to było rozu
mowanie. Niechaj tylko tę uchwałę
przyszły sejm przeprowadzi, to jestem
pewna, że przyszły Zarząd Centralny
z łatwością znajdzie odpowiednio wy
kształconą Polkę, że vv'ywiąże się za
dawalniająco z obowiązków bibliote
karki i redaktorki kobiecej “Zgody’*.
Podaję powyższą myśl — wpraw
dzie trochę późno przed sejmem — ale
mam nadzieję, że siostry związkowe
poprą mnie w tern słusznem żądaniu.
A panie delegatki sejmu X\ I wniosą
odpowiedni wniosek, co jestem pew
na. że nasi mężowie delegaci jedno
głośnie tę wzniosłą i sprawiedliwą
sprawę poprą i przeprowadzą.
Z siostrzanem pozdrowieniem
Pelagia Skupska,
członkini gr. 239 w St. Louis, Mo.
-o*
JAN KASPROWICZ.
Nienawidzę tych ludzi, ca w sobie
Nic mają ciepła,
nienawidzę tych, którym się skrzepła
... iskra w łonie.
Silnym i potężnym umiał być duch
poety, kochać musi bardzo tych, z
których łona wyszedł, on — co tak
gwałtownie uderza na tych, którzy
nie mają głębokiej miłości, aby nią
bliźnich ogarnąć, nie mają mocy i od
wagi, aby ujrzawszy zło, zwrócić się
przeciw niemu i przeciwko tym, co zło
owo sieją.
Wielkim to, a odważnym, głęboko
miłującym naród i lud nade wszystko
poetą jest Jan Kasprowicz. W chłop
skiej chacie, tam koło Kruszwicy i
Gniezna, w ziemi Piasta, w Wielko
polsce, przyszedł na świat 12 grudnia
1860; matka widząc wielkie zdolno
ści chłopca, nauczyła go czytać, a choć
oddawał się chłopak nauce, mimo to
musiał paść bydło i spełniać wszystkie
wiejskie roboty. Potem chodził do
oddalonej o pół mili szkółki; często
bywało, że w czasie śnieżycy wracał
do domu, aby, skoro się wszyscy do I
snu pokładli, zapalić knot i oddać się
umiłowanej nauce. Chętnego nauki
chłojx:a oddali rodzice do gimnazjum,
gdzie nieraz spotykały go docinki ze
strony paniczyków za to, że pochodził
z ludu, był “chamem”. Ale “cham
stwo owo i owe docinki tembardziej
popychały go do nauki, w której mimo
niedostatek materjalny przodował na
ławach szkolnych, zaczął oddawać się
pisaniu wierszy, którego już odtąd ni
gdy nie porzucił; z większem jeszcze
zamiłowaniem oddawał się w czasie
wyższych nauk uniwersyteckich w
Lipsku i Wrocławiu. Nie zapomniał
wcale o obowiązkach względem naro
du. W prawTdzie nie było wr Wielkiem
Księstwie Poznańskiem po<lówczas
takiego narodowego ruchu, jak dziś—
mimo to młodzi akademicy tu i ówdzie
szli szerzyć oświatę ludową. W pier
wszych szeregach był naturalnie
chłopski syn, on, który najbardziej od
czuł. jak oświata jest potrzebną Ka
sprowicza tę pracę narodową nad lu
dem spotkała wielka z rąk rządu wro
giego “nagroda ’: oto za szerzenie na
rodowych uczuć skazał go sąd pruski
na ośm miesięcy więzienia. Po odby
ciu więzienia przybył Kasprowicz do
Galicji do Lwowa i oddał się pracy
przy gazetacłi. Był w redakcji “Ku
rjera Lwowskiego’, obecnie jest w
“Słowie Polskiem’’, nie zapomina o pi
smach ludowych, pisując już to do
“Polaka”, “Przodownicy” — a i czy
telnicy Ojczyzny znają go, bośniv
umieścili w r. 1903 opowieść jego o
Morskiem Oku, a przed kilku tygo
dniami wiersz “Boże, carja chrani”!
.Kasprowicz pisał bardzo dużo: i
wiersze i opowiadania i obrazy z dzie
jów naszego i obcego piśmiennictwa.
Z ludu wyszedł i ludowi najpięk
niejsze swe wiersze poświęcał. Bic-,
gnie myślą ku młodym latom i widzi
chaty rzędem na piaszczystych wzgó
rzach ;
za chatami krępy sad wiśniowy;
wierzby siwe pochylały głowy
przy stodołach, przy niskich obórkach.
Płot się wali; piołun na pod wór
f kach;
tu rżą konie, ryczą chude krowy;
tam się zwija dziewek wieniec zdro
wy
w kraśnych chustkach, w koralo
wych sznurkach.
Szare chaty! nędzne chłopskie chaty!
jak się z wami zrosło moje życie,
jak wy, proste, jak wy, bez rozkoszy.
1 prowadzi nas za wioskę, by pokazać
jak pszeniczne kołyszą się łany
żyto, jęczmień i owies złotawy,
jak zginają ziarniste swe pęki.
Wiatr od pola się rozgrzał — czyi
w jęki?
z dróg się mgliste podnoszą kurza
wy ;
nad drogami śród pokrzyw i trawy
Skrzypią krzyże, godła łez i męki.
Nie na darmo ten wiatr tak zawodzi
i tak smętne poszumy na łanie —
Tu kłos każdy—to chłopski pot krwa
wy.
Opisuje nam dalej Kasprowicz, jak
cieszą się wieśniacy, gdy wiosna nad
chodzi, jak lud polski modli się do Bo"
ga, jak on bawi się w noce św. Jana;
I kreśli całe szeregi obrazków - z życia
ludu; więc boją się czarów ludziska,
| więc żałuje Kasia za Jasiem idącym
do wojska, więc gbur gospodarz od
mawia parobkowi swej córki, więc
żyło sobie małżeństwo niezgodnie i
poszło na żebry, więc jioszła córka na
służbę i miasto pieniędzy ojcu wnuka
przyniosła, więc wyzyskują lud bie
dny, więc uderza na ciemnotę ludu i
tych przyjaciół*’, co go chcą otuma
nić, więc opisuje, na jakie dotkliwe
docinki “chamskie dziecko nieraz w
szkołach bywa narażone i t. d. Przed
oczyma czytelnika przesuwa się całe
, życie ludu. Kocha go Kasprowicz
bardzo, ale opisuje takim jak jest, z
jego wadami i przymiotami, ciemnotą
i nędzą. Boli go to ogromnie, widzi
każdą krzywdę ludowi wyrządzoną,
każdy boi, który lud cierpi, — a nigdy
on nie waha się zwrócić przeciw wyży"
skowi, napiętnować złych ludzi, w o
bronie ludu walczyć zawsze.
Lud w Kasprowiczu znalazł gorli
wego orędownika: on, syn chłopski,
mógł odczuć wszystko dobrze, dobrze
zrozumieć, a wyssał z matczynej pier
si i tę niezłomni* siłę, jaką lud przed
stawia. i wiarę w pogodną i lepszą
przyszłość i dziką odwagę stawania
przeciw złemu i żądzę zwalczania go
a dążenie ku polepszeniu panujących
stosunków. Widzi, że “po naszych
łanach smutek wieje, smutek do na*
szych chat się wciska”, bo
Niema tygodnia, niema chwili,
aby nic przyszły smutne wieści,
że tam, gdzie wczoraj swoi żyli,
dziś się już obce gniazdo mieści.
A jednak w górę! głowy ru górę!
Jest w ludzie siła niespożyta,
zbawienie leży pod siermięgę,
jak ta w popiele skra ukryta:
choćby ostatnią płuc potęgą
dmuchajmy w tę skrę bożą, aż łan
witanie wstęgą.