Zgoda : Wydanie dla mężczyzn. [volume], December 25, 1913, Image 1

About Zgoda : Wydanie dla mężczyzn. [volume] (Chicago, Ill.) 1902-1913

Image provided by: University of Illinois at Urbana-Champaign Library, Urbana, IL

                
THE
„ZGODA”
Cifie tal Orcan af tha
POLISH NATIONAL ALUANCE
•f Ikr U. S. af N. A.
WEEKLY EDITION
Thr oaly roi uh N
rita tkał Carcalata. aa
ta a»«ry Stała *f th« Ua oa
1406-1408 W. DiTuioa Str.
CHICAGO. 1LL.
„ZGODA”
Orjau 2w ąxku Narodowafo
Polakiayo w St. Zjada.
WYDANIE TYGODNIOWE
3*air Pakk»a«a W,aha4*twa
natoU* i wiełait ara aainltiah
ąr»—uh larMąilahi ihahadaąm «h
1406-1408 W. Diritioa Str.
Wiakar Park Statiaa
CHICAGO. U.L.
Entered o. stcond-class m<,„,r Maręh 7, 19,3. a, the Po„ Q>/,c. Cc,,,, and,r ,h. Ac, , Aa),u,, 24 ,9I2
.No. 52
(Wydanie dla Mężczyzn)
1 hicaso. 111.. 25-ęo Grudnia (Deceinber) 1913
(Mcn’s Edition)
* Kok (Vol.) t'i
Życzenia Świąteczne.
_ 4
Drodzy Bracia i Siostry:—
W chwili, gdy za ukazaniem się na niebie pierwszej
gwiazdki w wieczór wigilijny siadać do stołu i łamać się
białym będziecie opłatkiem, myślą duchem łączę się z Wa
mi w tym prastarym obyczaju naszym i z serca życzę Wam
“PRAWDZIWIE WESOŁYCH ŚWIĄT”.
ANTONI KARABASZ,
Cenzor Z. N. P.
Szanowni Bracia i Siostry Związkowe:—
Nadchodzą święta, najprzyjemniejsze w ciągu całego
roku 7“ tradycyjnie obchodzona na ziemiach polskich
Wigilia i Boże Narodzenie, a niedługo potem Nowy Rok.
Jak co roku, tak i teraz składamy w imieniu Zarządu Cen
tralnego przy tej okazyi serdeczne życzenia szczęścia i
wszelkiej pomyślności naszym Braciom i Siostrom Związ
kowym.
Kiedy będziemy się łamać opłatkiem i znajdziemy się
w kole familijnem, pamiętajmy o naszej organizacyi —'
Związku Nar. Polskim, orąz bądźmy czuli na wszelkie echa
z Ojczyzny, zwłaszcza w dobie obecnej, kiedy ona prze
chodzi ciężkie próby we wszystkich trzech zaborach. Po-1
pierajmy usiłowania lepszej części naszego narodu, która
dąży do podniesienia szerokich mas polskich na wyższy po
ziom oświaty i zdrowego postępu.
Z bratniem pozdrowieniem
K. ŹYCHLIŃSKI, Prezes Z. N. P.,
J. S. ZAWILIŃSKI, Sekr. Jen. Z. N. P.
Dr°gini Braciom i Siostrom związkowym oraz wszyst
kim naszym czytelniczkom i czytelnikom, tudzież wszyst
kim ludziom dobrej woli zasyłamy przez pisma związkowe
najserdeczniejsze życzenia zdrowia, szczęścia i wszelkiej
pomyślności z okazyi nadchodzących świąt Bożego Naro
dzenia i Nowego Roku.
Oby rok następny był słoneczniejszy dla naszego naro
du, mz poprzednie; oby naród nasz. spojony cementem bra
terstwa, solidarności i jednomyślności mógł wywalczyć
wolność Ojczyźnie naszej i żyć w swobodzie i szczęściu.
Niechaj więc żywi nie tracą nadziei!
REDAKCYA I ADMINISTRACYA
PISM ZWIĄZKOWYCH.
ŚWIT.
Już dnieje.
Ślepi tego nie widzą; dla
nich wieczna noc. Jak te od
mieńce, małe jaszczurki z je
zior Adalberskicj groty, co
ocz nie mają, bo promień
światła nigdy do grotv nie
zagości. Ale gdy je z ciem
nej groty wyniosą na słone
czne blaski, dzieje się cud.
Xa małej główce pronieteu
sa tworzą się dwie kulceczki
i w kilka tygodni dawno za
nikły wzrok odradza się na
nowo; jaszczurka dostaje o
czka i widzi.
Są ludzie, biedni, nieszczę
śliwi, u których oczy ducha
zamarły. Z wieku na wiek, z
pokolenia na pokolenie przez
złośliwych demonów trzy
niani w ciemnościach żabo*',
bonu i guseł, stracili wzrok.
1 tak wlecze się ten długi ko
rowód ślepców ducha, wałę
•a się na oślep, po omacku,
niewolniczo posłuszny roz
kazom ciemności demona.
Lecz skoro ich wyrwiesz z
jego mocy i wyprowadzisz
na jasne światło myśli, odry- i
•kują zwolna utracony skarb,
wzrok ducha.
Wielu już przewidziało...
L>nieje świt...
Nam się zdawało, że jesteś
my narodem potężrrym, sil
nym, nłezmożonym. władną
cym pięknym krajem od mo*
rra do morza—-a to była złu
da. \’a<r duch był w niewoli,
od w iekow byliśmy narodem
ślepców, z oczyma zamknię
tymi na życie, na doczesność
i rzeczywistość szliśmy oślep
za rozkazem demonów, co
rządzili nami i naszą potęgą,
zasłaniali przed nami przy
szłe cele narodu, a wskazy
wali złudne miraże. Szliśmy
na zgubę i ugrzężliśmy w
bagnie niewoli, ślepi, bezra
dni, niezdolni znaleźć drogi
wyjścia. I znów przez cały
długi, straszny wiek cierpień
i rozpaczy nasi bezlitośni
przewodnicy urągali nam. że
ta niewola, to czyściec za
grzechy narodu i ostatni e
tap do wiecznej szczęśliwoś
ci.
Aż nagle ponad ciemne,
ponure bagno niewoli prze
darł się promień światła i
rozpoczęła się odwieczna
walka słońca z ciemnością,
dzieci Ormuzda z epigona
mi Arymana. Naród ślepców
odzyskuje wzrok; coraz wię
cej czcicieli światła i praw
dy gromadzi się do walki z
duchami ciemności, zacofa
na i fałszu, coraz bardziej
7 vyeięstwo przechyla się na
ich stronę. Dnieje świt naro
du. świt wolności; lud się
budzi.
Czy religia. choćby najle
psza. sama przez się może
być celem ostatecznym na
rodu? — Nie.
Czy może żyć taki naród,
który rcligię^stawia na pier
wszem miejscu ze szkoda
dla swych najżywotniej
szych spraw? — Xie.
Czy do zbawienia niebie
skiego koniecznie potrzeba
niewoli i cierpień narodu? —
Nie.
Czy ta religia jest taka,
jaką ją chciał mieć jej Twór
ca, Prorok miłości i prawdy?
— Nie!
Chrystus dał religię dla
narodów , ale jego dumni za
stępcj , na skale piotrowej
rozparci, odwrócili to poję
cie i zapragnęli, aby narody
były dla religii, gięły się
przed ich tronem, niewolni
czo spełniały ich wolę/ Mia
ły być terenem ich nieogra
niczonego wpływu, źródłem*
bogactw; w przekonaniu, ze
Watykan ma zawładnąć !
światem, szerzono religię
Chrystusa mieczem i fał
szem. zakuwano ducha naro
dów' w kajdany ciemnoty,
zabobonu, fanatyzmu. Myl
ny był cel, niezgodny z wolą
Proroka, a skutki zgubne,
haniebne.
Nadchodzi chwila rewizyi.
kiedy ostatnie zc ślepych na
rodów odłączą religię wznio
słą i czystą od niskich i bru
dnych celów jci ażur pa to
rów.
Czyż wolni, niepodlegli
nie mają tak samo wstępu
do niebieskiego królestwa,
jak i niewolnicy? Dlaczegóż
tedy tak usilnie, tak zajadle
i tu i tam w Ojczyźnie
zwalczacie, opluwacie, zohy
dzacie i denuncyujecie ideję
wolności ?
Czy to może dla dobra
wiary św. katolickiej? Jeśli
tak. tedy coś sic tam w wa
szych rękach ta wiara po
psuć musiała i trzeba będzie
ją z rąk waszych odebrać,
zani mją zrujnujecie do re
szty. Bezpieczniejszą i pięk
niejszą ona będzie pod opie
ką narodu, który ją od wie
ków ukochał.
Wysiłki i trudy dzielnych
pionierów oświaty nie po-;
szły na marne; jak długa i
szeroka polska ziemia, lud
się budzi z odrętwienia, u
świadamia, łączy z narodem.
A gdy zabrzmiało hasło bo
jowe. cały lud polski i w Oj
czyźnie i na obczyźnie wspo
mniał chwałę Racławic i
Stoczka, za broń chwyta,
pod narodowym sztandarem
staje mrowiem już teraz,
gdy jeszcze nie nadeszła
chwila Wcilki. Nic pomaga
cynizm beznarodowych epi
gonów butnej szlachty i lo
jalnych gryzipiórków urzę
dniczych, daremnie z ambon
sypią się gromy na bezbo
żność i socyalizm, spadają
gVoźby potępienia za sprze
ciwianie się woli bożej. Ma
zur ściska karabin w dłoni i
uśmiecha się pod wąsem:
“Gadajta se zdrowo, pasi
brzuchy, a ja i tak na Mo
skala czy na .Swaba pójdę,
jak padnie!” ł pójdzie. A
może nawet krwi nic będzie
potrzeba, może sam widok
broni w ręku polskiego chło
pa i strach przed europejską
zawieruchą napędzi ciemięz
com należytego szacunku
dla praw dwudziestopięcio
milionowego, uświadomio
nego i skonsolidowanego na
rodu ?
W szak zapominać nie na
leży, żc oprócz przygotowań
bojowych, ten ruch ma o
gromne moralne znaczenie.
Budzi uświadomienie naro
dowe i obywatelskie, wy
twarza silną spójnię pomię
dzy klasami narodu przez
koleżeństwo 1 ►roni,'** wzmaga
oświatę i amlicyę ludu. sze
rzy racyoanlną demokracyę.
Już dla tych samych przy
czyn poważać i popierać go
należy, gdyż przyspieszy on
odrodzenie narodu, zanim
się zerwie ostateczna walka
0 wolność. Ci co go zwal
czają i zohydzają, działają
jawnie na szkpdę narodu, na
jego zgubę: nawet ci, co są
nań obojętni, winią. Tamci
zdrajcy, ci nicponie. Szlach
tę naszą, tych lojalnych pan
ków, co się gną przed prze
mocą. potępił 1ud już dawno
1 stanowczo. Obecnie przy
chodzi pora na obrachunek
z hierarchią kościelną.
Będzie on bardzo przy
kry. W historyi naszego by
tu z ostatnich lat stu nagro
madzało -ie nrreciwko klero
wi rzymskiemu tyle cięż
kich zarzutów, na które od
powiedzieć nic będą w Ma
nie, że wyrok, inki naród na
nich wyda, naprzód przewi
dzieć można. Ani cytaty teo
logiczne. ani tak skrzętnie
gromadzone majątki nic ti\
nic pomogą, gdzie tenden
cya szkodzenia narodowi i
hamowania jego pochodu ku
niezależności i rozwojowi
jest aż nadto widoczna.
Już obecnie kler zaczyna
gwałtownie tracić wpływy i
grunt pod nogami tak tu,
jak i więcej może jeszcze w
Ojczyźnie. Zaledwie ruał.i
garstka spekulantów i ludzi
bez zasad dynda przy koś
cielnej furcie i ciśnie się gro
mada ciemnego, nieoświcco
nego pospólstwa; zresztą ca
ła moralna siła narodu, po
stępowa inteligencja, robot
nik i uświadomiony lud, sło
wem wszyscy, co myślą lo
gicznie, uczciwie i czują pa
tryotycznie, po obywatelsku
odwracają się od niej z odra
zą. Nie wiedzie się też klero
wi od jakieogś czasu na polu
społecznem. Pomimo zwar
tej, karnej organizacyi, o
gromnych funduszów i uła
twionej przez ambonę i spo
wiedź agitacyi, jakoś im się
nie darzy, robota idzie słabo.
Ot n. p. z tą Radą Naro
dową; tyle było krzyków,
tyle wucców, gardłowania z
ambony, smarowania po pa
rafialnych “iumalach” i ty
godnikach, i cóż się pokaza
ło? Oto, że naczelny rząd tej
Rady, której cała amerykań
ska Polonia pokłonić się mia
ła, stanowi kilku władców
kropidła w połączeniu z pół
tuzłnem marnotrawców' bi
buły i atramentu z parafial-'
nego Pzienniba Chicago
skiego! Co za powaga, co za
autorytet i honor dla Polski!
Najciekawsza zaś rzec*,
skąd wygnieciono tych
•MT2.07, które od czerwca
‘Rada Narodowa” zebrała
na “oswobodzenie Ojczy
zny"? Przecież nie z wiele
bnych. w których kieszeni
jadowity grzechotnik siedzt
na pieniądzach. Słowem nad
każdą pracą społeczną, wy
szła z łona pewnego odłamu
kleru i hierarchii kościelnej
można naprzód zanucić Re
quiein, gdy jest jeszcze w
kolebce.
Stracili zaufanie. przebra
ła się cierpliwość narodu.
Dnieje... Świt nadchodzi
szybko...
Lud się budzi.
Go powoduje wychodźtwo
Polaków z Ojczyzny,
Wobec groźnego bilu.
skierowanego przeciw imi
gracyi, który przyjęty przez
koniisyę. wkrótce przyjdzie
pod obrady Kongresu, nie
od rzeczy będzie zastanowić
*ię. co powoduje naszych
rodakow do opuszczania
'kraju ojczystego, który pra
wie każdy z nas ukochał i za
pewne mało znalazłoby się
takich, coby tę ziemię ro
dzinną opuszczali dobrowol
nie. nic będąc z niej wypie
rani koniecznością.
Straszne warunki, w jakich
żyć pod trzema zaborami
musi nasz wyrobnik i rze
mieślnik. których na każ
dym kroku ściga widmo bez
robocia. a nędznej zapłat*,
gdy pracuje: przeludnienie,
jakie się zwiększa z każdym
dniem tak, że nie starcze roli
na wyżywienie licznych mi
lionów mieszkańców ściśnię
tych w miastach: niesłycha
ny ucisk, stosowany do Po
laków' przez rządy zabor
|czc: brak wolności słowa*
stowarzyszeń, niewola poli
tyczna. wysokie podatki,
wojskowość i wiele innych
czynników składa sie na to.
aby zmuszać poprostu braci
naszych do emigrowania W
[celu szukania lepszych wa
runków bytu materyalncgo t
wolności politycznej.
Wstrzymajmy wychodź
two z Polski zupełnie cho
ciażby na 10 lat tylko, a za
panuje w Ojczyźnie naszej
niesłychana nędza i ścisk dla
wielu, ponieważ dla tylu rąk
braknie pracy, a i rola nie
będzie mogła wyżywić tej
masy ludu osiadłego na sto
sunkowa niewielkich obsza
rach. Wychodźtwo. to rzecz
naturalna w każdym kraju*
gdzie już następuje przelud
nienie, gdzie na jednym kilo
metrze osiada więcej ludno
ści, niż powinno być pro
centowo, więc naturalnym
porządkiem rzeczy ludzie
młodzi, silni, pracowici, e
nergicznia, nie mając co roT
bić na własnej glebie i cier
piąc niedostatek z powodu
braku pracy, udają się w
świat za chlebem w nadziei
polepszenia sobie bytu i na
wet pomagania materyalnie*
swoim najbliższym, którzy
zostali i jak mogą tak gospo
darzą na małych skrawkach
roli.
\Vychoditw'o więc być
musi nawet z krajów boga
tych, kwitnących a przelud
nionych. Nie puszczą Pola
ków do Stanów Zjednoczo
nych^ to będą emigrować do
Brazylii, Kanady, Australii,
na Syberyę, Kaukaz lub
gdzieindziej bo przecież bie
dy nie zechcą cierpieć we
własnym kraju, tak znisz
czonym i ściśniętym przez,
zaborców. To jest rzecz na
turalna i zrozumiała dla ka
żdego, kto potrafi myśleć i
patrzy w przyszłość. Zrozu
mieć jednak tego nie chcą
czy nie mogą nasi możni pa
nowie w Polsce, zwłaszcza w
Galicyi. kfórzy starają się
wszelkimi środkami po
wstrzymać imigracyę, snąć
aby mieli na miejscu więcej
tanich sił roboczych, które
by dla nich pracowały, nic
troszcząc się bynajmniej o
to, że miliony cierpią niedo
statek i wloką nędzny ży
wot.
Obecnie na łaniach pism i
ludowych oraz wydawanych !
przez możnych stańczyków i
kler w Oalicyi toczy się ży- I
lwa polemika na temat emi- I
jgracyi z kraju i zdania pod!
tym wzlgędem są podzielo
ne. Pisma klerykalne i stań
czykowskie pragną po-,
wstrzymać cmigracyę za
wszelką cenę, gdy za* kulo
we — narodowe starają sio
wykazać, że emigracya t«V
rzecz nieunikniona i konie
czna w każdym kraju.
Sprawę tę najlepiej i naj
trafniej omawia korespon
dent W ieku Nowego, p. Jó
zef Sanojca, który w artyku
le: “Walka z majakami” tak
się wypowiada:
“Jakieś zle fatum ściga
nasze nieszczęsne społeczeń
stwo. Złe i złośliwe do tego
stopnia, że doprowadza nie
których panów do wyszar
pywania trzewi własnemu 1
społeczeństwu, a do naiwne*
go przytem wmawiania, że
to się dzieje dla zbawienia
narodu.
Od szeregu miesięcy to
czy się dyskusya nad emi
gracyą. Rząd centralny zdo
był się na zamknięcie wszy
stkich prawie biur okręto
wych linii przewozowych,
pozajnykanie kierowników
do aresztów, przeprowadze
nie rewizyi, skonstatowanie
niesłychanych nadużyć i
przedłożenia projektu usta
wy emigracyjnej, skierowa
nej przeciw wychodżtwu. Co
dnia przytem czyta się o a
resztowaniach popisowych,
zdążających rozmaitemi dro
gami do Ameryki. To rządo
|wj wystarcza. Nasza krajo
wa reakeya zdobyła się na
coś więcej. Wmawia się w
społeczeństwo, iż sezonowe
go robotnika nie pędzi z kra*
ju konieczność, wywołana
coraz to bardziej rosnącą
nędzą i brakiem pracy, jeno
chęć użycia poza granicami
kraju, zdała od kontroli wła
snego społeczeństwa. Wśród,
stron walczących znalazł sie
i poseł hr. Lasocki, dla któ
rego ta sprawa jest wielce
korzystną, wybawia go bo
wiem z kłopotu wykonania
swego wobec P.S.L. oświad
czenia, że występuje ze
stronnictwa i składa man
dat. I on wszystkim rozpo
wiada. że nic nędza kraju
jest przyczyną emigracyi*
To zaś wszystko ma być o
broną interesów wychodź
ców. Istotnie jest to w swo
im rodzaju coś niesłychane
go.
3 $
la zaś stanowczo twier*
Jzę i powtarzam, że przy*
czyną emigracyi jest nędza
* wkraju i brak zarobku, żę
sprawa emigracyi i sprawa
nadużyć linii przewozowych
to dwie zupełnie odrębno
sprawy, wymagające osobne*
go traktowania i że nawe|
po zamknięciu wszystkie!!
biur i wdrożeniu nawet nap*
większych szykan, eniigra*
cya nic ustanie. Zmieni się
sprawa o tyle. że odda się
tłumy emigrantów na łup
przeróżnych hyen cniigra
cyjnych. kryjących się
przed władzami i umiejąc
cych się kryć, że się tylko
podda tłumy emigrantów
cierpieniom i znęcaniu się
wszelakich władz policyj
nych. Istnieje tu bowiem al
ternatywa; albo głód j licy—
tacya — albo cmigracra.
Chłop powiada emigracya
rząd przez swoje zarzą
dzenia powiada łicytacya.
rda pocieszenia wszyst
kich przeciwników na do
"<>d prawdy moich twier
dzeń również powołuję się
na prof. I>ujaka. Pisze on w
swojej Galicyi:
i. Z rolnictwa żyje w Ga
licy> 5 mil. 570 tys. ludzi, na
1 kim. kw. mamy wiec 71 o
sóh należących do zawodu
rolniczego. 'W Galicyi za*
chodniej znajduje się 1,850,
°oo osób żyjąoy,ch z rolnic-*
twa. czyli 80 na kim. kw., »
" Galicyi wschodniej ^,7^0,
°?°. c*yK 65 na 1 kim. kv^
Tvniczasem w reszcie kra
jów państwa austryackiegą
żyje na 1 kim. kw. 'tvlko <6
osób z rolnictwa a w Niem
czech nawet "U.
2 W stosunku <]o rolni
czej przestrzeni przypadało
w Galicy i na r kim. kvv. r 19
głów ornego zaludnienia
wr. 1890. a w r. 1900 już
F32- W Danii, kraju klasycz
nym wysokiej kultury rolnej
przypadało w roku 1900 na,
T kim. kw. rolniczej prze*
strzeni 31 osób.
3* Razem dwie grupy t. ]4
gospodarstwa niesamodziel
ne (karłowe) tudzież drobni
chłopskie gospodarstwa sta-,
nowią około 80 proc. ogółu
gospodarstw.
4- Galicya rozporządza w
lecie przeszło dwa razy, a wj
zimie przeszło trzy razy wie-!
kszemi siłami roboczcmi, niż
potrzebuje.
5. W każdym razie Gali
cya posiada prawie 1,200,000,
sił roboczych zbytecznych w
rolnictwie. (Bujak: Galicvau
T. I.).
Zupełnie też zgodnie we
dług tych dat postępuje e
migracya. w Galicyi zacho
dniej możniejsza, we wscho
dniej słabsza.
W roku 1900 52.61 proc#
Polaków z zaboru austr. e
(Dokończenie na str. 2«j),