Dziennik Chicagoski. [volume], October 10, 1919, Page 4, Image 4

About Dziennik Chicagoski. [volume] (Chicago [Ill.]) 1890-1971

Image provided by: University of Illinois at Urbana-Champaign Library, Urbana, IL

                
, DZIENNIK CUICAGOSKJ
THE POU8M r»AILT K1W>
fRi« àM iiiMt 9t
Daily ko A· SUfl· ot llttnoia.
■wutil •rmy ll«y mc«en e«nd*n
aoli<f*y».
FOTLI3HED BY /
•*HE POUSH PUBLISHING C<X
1BM9 or SCB9C>UPTI9Mi
Om jreer «. ..Im
SIX MMtkj ...» ŁM
Tfcwe mtntk· ...^.............. l.O·
Oa« MMtk *#·
Im C*lewo *7 Mûl fw 1 Mtk ·Λ0
T# K««h tor w« r«W ·.«·
Te C—111 <■ tor «Μ jr*«ł ...... id
Ali letter· «hall be adcfreased 1»:
THE POUSB Pl'BLIûRna C®.
1406-57 W. Mrlal·· Sirert.
Ttiijliwi Hirmrkrt 794Λ.
■aktorek »ίβουγηΙ Cl*» Muter De.
t«mb«r ï9-th 133*. at TVi-e Poet Office
mt Qbtcego. Iltanod^ oader *ot of Maron
i-iM. 1*7». I
DZIENNIK CHICAGOSKI
ffaiM HUirmae inwtnlf — 1
P«J«k<w w HMMch ł.lerf· »<ίΐιι»Τ«4
Awerrfct Ρ· *»·«■«.1.
WTCHODZÏ GODZIEN
iry;%-wm^j itieâewl i uroc*y»iyoh.
t.% ogrtoe*(\;iiw i airt} kuły pod n*gl(r*·'
kicm riwialccya Dziennik*
Quo«iro«ki«sv ni* twie o*dpo>wi«dslail.
PRZEDPŁATA WYNOSI «
R*m.c HM
P«r»vi«lf 2.0·
Kwartaialc ... λ . .... .......... . 1.··
Mieai7«Ba1f Λ J, M·
W Cklrncu piw<n nlrtKcmlc IJ·
De iiurwpr mcm* β. M
Π· Κχμ<1τ rvrule 4.M
Pt*ol%<fice m<jjoa ρrseai&ć w jed.no
Nrtovy«h anac£k«ch pocztowych albo
Kmr #sprmwT łub pooxtowy Xcxn«y
ter Wszelkie li«<v adrwwwai naJeijr:
■JS POUÏH PUBLI«ilU*G C·.
HM JT W. Divtetoa fltiw*.
TeletM Heywurket "M·.
Rząd narodu przez naród dia
mtroctu, nie zginie g powierzchni
wtemi jp
Abraham Lincoln*
Mężowi* .stanu wszędzie zęa
étojq się w zdaniu, że mmi ieś~
nieś zjednoczona, Tieaałeźne i
mmorządna Polska. <J
— Woodrow Wilson,
DO WIADOMOŚCI!
lV»7itkl«h IaierfiuatAn nsjaprif)·
miej pra«linr o prwti manie poall·
ł*y«"h nakaiAnrk:
Biura ArtirlqUlrncyl nunr) ntwtrt·
M T»rif« ctalrń rały od gOdalny W-mej
Kra na do 7 :S-J rrlmerrui — co data. ■
«j^lklrm ηirdiirl I twl^t krijouycfc,
• b«wl«*aJ<rTcli.
Za rag d en Pltma naw«n prmy-jmaje
fadrmaalAn co tinta w GODZINACH
PePOllDXIOWY(H .*d 2-d«j do 5-taJ
m> a wT]<|tklrm aobftt.
Redrikcya 4la letrprunt 4n otwarta
kot TYLKO W COD7.lN.ft H KAKfXYfH
— OO GODZINY 10:30 DO GODZINY»
łli£>; po południa tylko aa ape«yaln«
Redaktor Naeaelny prtjJmaJe lat*·
r'uat«>T TYLKO PO GODZINIE 10-t«J
pnzisD poŁiDjrieai.
tprama al< o lip modaoàci wnaelkto
iipr.-i«y ■ Rrdakrya mUHwlat1 P15KW
MK, ko aa hoawmaieyf diable ale ma
nty raaau; tylk· w «prawach amrtAU
olejnej waci. o«ebł»tyrh, lab ale 1UJ9·
ryeh *Iç aełatwlć awlcdle — dr«(« ko·
re«»«adeaey1 — yroaiaj J»wU »l« oao
blacie. aackawajnf aa wavlYdale, de r*~
kolo (od al a 7 11-teJ Maarkaaty carnet*
I Traayacy najbardaiej Jenteéœy wtedy
er trudni ceł.
Korenponilentdw nprnannmy ■ ta no
we a·. aby plaaii CZYTELNIE VTRA
MBNTEM. LUB NA MASZYNIE. NIH !
ZBYT ŚCJ4 LIWIE I TYLKO NA JE-1
DNEJ **TUOVUk PAPIERU.
JedM atwory Jakiekolwiek ale maj*
byi oftoaaone. pucMaala Je — — kona
redakcyjny; Jedli poM^aar aą do a wro
ta. w raale nie t>c<MitaU, na le*y to |
miHIMlK ZAZNACZYĆ I ZALACZYC
EN\CZEK POCZTOWY NA ZWROTNĄ
raiBSYi.KK.
Żadnych koaioalkatOir do OKloaaeaia
•I* ultiy prseayłać aa kartkaeb od
krytych 1 ŻADNYCH Τ Κ Z ME PRZYJ
lirJK S 1:5 KOMlMIKAt Y1 TRl.KKO
MCmNYCH — chyba w wyjątkowych
wypadkach: râwnłeś oftoaart, dotyea*
cyeh roehu w towarayatwaeh teleloai·
tan le ale prayjniojenay.
Waaelkte «sioaxenla naleig do Dala
ha OflmiarA w A dmlalatrac yl tam «lç
• niemi ł wracać nuledy.
Podalrkowa»ln — \> SZEI.K1EGO ro
daaju, REZOLH YE ΙΛΓΟΒ.ΧΕ. POU·
TYCZNK I t. 9. nuleiy do Diłala O(lo
■«en.
Waaelkle koreapoadeaeye. aaniado
mteala 1 t. p. muasj) być poJplaane —
peinem aaiwlaklrm wrna a adreaem pl
nącego; hcajmleanych, lab podplaaayek
dom yal alk lem. albo wreaacle atowe·
„Komitet" — komunikacyl. al korea
pondenryl nie uailemiamy.
Stanowczo nie osłnaiany ŻADNYCH
„BALÓW", ani wycieriek. lub „pikal
kOw", mz JlUZANYCH w NIEDZIELE.
M ACIERZ POLSKA.
fest orr*n!zacyą łączącą młodzie* pol
ik) obojaa płci w pracach naukowych,
pa* ryotyeanycli 1 bratniej pomocy dla
podniesienia ducha morainoSct t dobro
bytu w społeczeństwie. a szczególnie
«Içdzy młodzie*» polską. Można zapl
lać si? na pośmiertne od iat 14 do 41:
na csłonków Stowarzyezonyeh be» o·
graniczenia wieku.
Zalwoaa 1897 roku
MACIERZ POLSKA.
TELEFON MONkOΕ 4303.
^ΛΚΖΛΟ GLOWXYi
Ks. Franciszek Gordon, Moderator.
Ks. A. A. Kłowo. Wiee-Moderator.
Wojciech F Soska. °rezes.
Antonina Baranowska. Wice-prezeska.
Wojciech Menkicki. Wice-preses.
Tomasz S. Blachowski. Sekretar*.
Fraacisaek Witkowski. Skarbnik.
Stanisl*w Liczraański. Dyrektor.
Władyeław Łopatka. Dyrektor.
Antoni Mazark. Dyrektor.
Leokadya Soska. Dyrektorka.
H»!om«a Uroafiska. Dyrektorka.
Franciszka Bieechke. Dyrektorka.
Dr. Fr. A. Dulak. Lekarz Naczelny.
Adw. Piotr P. Uindak. Doradca Prawny.
Berta C. Wojtaiewicz. Asyst. Sekr. Gen.
GODZINY RIIROWE:
Biuro Zarządu Głów nero otwarte w
dni powszednie od codz. 9-tej rano do
β-tej wieczorem, (w sobotę do 1-ej po
południu). Wiecha rem. w <fni powszed
nie z wyjątkiem soboty)), od rodziny
7-rnej do ί-fej. — W niedziele I święta
uroczyste, blaro jest zamknięte.
Pr»iM«: w poniedziałki i piątki wie·
ezorami od yoJainy 7-raeJ do 5-tej.
Wszelkie korespondencye do Główne·
go Preaesa naiezy adresować:
WOJCIKCH F. SOSKA.
1A55 W. Dt vision str, Ckicac·, TU.
Sekretarka: w poniedziałki, wtorki,
•rody i czwartki. Wieczorami od rodzi
ny 7-mej do S-tej. t od 1-szeJ popołu
dnia codziennie, i wyjątkiem soboty, od
i-tej do l-s*ej.
Skarbnika ; we wtorki, i rody t piątki
od r°dzlny '-mej do 9-t«J wieczorem.
Składania opłat. Wszelkie opłaty do Ka
sy Głównej Drayjmuje ICasyer Główny
podctas godzin oftsowych. albo we dnie
w* rodzinach oiisowych. Sekretar· Ge·
■emiey.
Wszelkie listy nadsyłać naleéy na rę
ce Sekretarza Generalnego: ·
TOMASZ S. Ν LACHOWSKI.
S*«rrrtary l'*IUh Alaaa Xater.
1455 W. Dlvtaiea mtr. Ckleare. ITL
FINANSE.
Przekazy bankowe 1 pocztowe
(checks. money orders etc.) Balety wy
stawiać na organizacyę:
POI.UH ALMA MATER.
II przesyłać pod adresem:
PR. WITKOWSKI.
MS3 W. Dlvtaiea »ti, Ckleare, IIL
MACIERZ POLSKA.
Biuro Zariąda Głównego:
1455—57 W. Division Ulica,
Λ a dnirlm plętrae.
Chicago, IIL
Λ
Z TEKI REDAKCYJNEJ.
Jaka. Nam ze Żydem
Spółka!...
Przed niedawnym czasem pre
mier polski, Paderewski, omawiając
sprawozdawczo dla zagranicy akcyę
ratunkową w Polsce, z zagranicznych
funduszów prowadzoną — wyraził
się, że udział żydów w tej robocie
Jest wybitnie charakteru WYZNA
NIOWEGO.
My wiemy, ż© Paderewski powie
dział prawdę. My żydów znamy, wie
my dobrze, co im ich typowo fanaty
czne wygnanie zaleca w odnoszeniu
się do wyznawców innych religii,
wiemy, że ni© sympatyzowali szczerze
' z nawzym narodem — nigdy, nie li—
I cząc wyjątków odosobnionych, wie
my, iż ostatnie nasze z żydami spra»
wy wykazały dowodnie, że odnoszą
się oni do nas nieodmiennie wrogo,
że raczej z każdym z nieprzyjaciół na
szych trzymać gototTl byle przeciw
nam, że pójdą z Niemcem, z Moska
lom, χ bolszewikiem i z Ukraińcem
— byle przeciw nam <. jak tez rze
czywiście ze wszystkimi tymi wroga
mi naszymi łączyli się na zgubę pol
! skiego narodu, któremu w dodatku
ι szkodzili czasu wojny i po niej na
j nszelki możliwy sposób, wyzyskując
1 go w sprawach żywnościowych, czer
niąc go przed światem w kilkakrot
nie wszczynanych kampaniach po
( warnych Itd. itd. t ·
My więc dobrze wiemy, iż Pade
rewski powiedział prawdę, η powia
dając ją — wyraził ją jeszcze w spo
.ób bardzo oględny, określając wystę
pnwanie żydów jako wybitnie — wy
znaniowe; możnaby z całą słusznością
— powiedzieć to o wiele dosadniej.
*
l'owienzenie l'auorewsKicgo pouzia
( łało przecie na żydoetwo, jak uderze
nie kijem w os goiazdo. . . Posypały
się odpowiedzi na tę „insynuację"
(?!) ze strony polskiego premiera,
odpowiadali żydzi w Europie, a jesz
czo więcej tu, w Ameryce, która by
li» ploivnem tli ca t rum popisów Pro—
p;igandystowskich żydostwa przeciw
ko Polsce- Stosunkowo najprzyzw«»i
ciej odpowiedzieli Paderewski om u
żydzi z „Am. Jewish Relief <V>m."r
tłumaczą oni, iż jeżeli akcya tej or
gnnizacyi prowadzona w krajach ob
cych może robić wrażenie wyznanio
we, to pochodzi to stąd, że trzeba tam
się zająć potrzebującymi żydami, gdy
inno-wyznaniowymi zajmują się inne
orsranizacye. . . chrześcijańskie insty
tucye wspierają chrześcijan itp.,
więc na tej samej podstawie żydzi—
wspierają żydów; poza tem jednak
staraniem jest żydowskich instytucji
ratunkowych, by akcj^· swą również
utrzymać na podstawio nie czynienia
różnic wyznaniowych.
■Λ
Tak — to jest może inteneya —
odpowiemy na to — to jest na papie
rze, w statutach «instytucyi, ale w
praktyce — pozostaje prawdą to, co
Paderewski posiedział, a co zresztą
sama organizacya wymieniona vr za
cytowanem powyżej oświadczeniu
swem przyznaje, iż żydów wspiera
przed innymi, zasłaniając się tem tyl
ko, żo też chrześcijanie chrzęścijan
wspierają. . . Oczywista — co do te
go ostatniego „zapatrywania'' żydów
— aby się grzecznie wyrazić, co do
owego „ehrześcijanio wspierają
chrześcijan", rozumieć należy, że
wspierają chrześcijan przedewszyst
kiem, lub może wyłącznie — tylko
już tego dopowiedzieć żydzi nie śmie
li, ale domyślać się tego należy. Nie
wiemy. Jak gdzie, ale wiemy jak w
Polsce: w rękach polskich są doku
menty, jak listy od organizacji pol
skich takich, jak Komitet w Vcvey,
jak listy biskupów polskich, np. od
X. Sapiehy w Krakowie, od X. Teo
doro wicza we Lwowie 1 od innych,
stwierdzające z wyraźnym naciskiem,
iż żydzi na równi z chrześcijanami
korzystali z akcji ratunkowej i zbie
ranych na nią przez Polaków fundu
szów, że wszystkie dobroczynne insty
tncye polskie działały i pewnie dziś
działają wyłącznie i zawsze na pod·*
stawie czysto humanitarnej — bez
różnicy narodowości, wyznania, prz^y
konaii, jedynie rzeczywistą potrzebę
biorąc pod uwagę. Może to dokumen
ty nie są znane ogółowi amerykań
skiemu, ale one istnieją; wiemy, że
miała ich sporo Polska Rada Narodo
wa, musiał je też mieć dawniejszy
Polski Centralny Komitet Ratunko
wy, a jego prac dziedzic' — Wydział
Narodowy zapewne je też posiada:
dobrzeby było na wypadek potrzeby
zadania kłamu żydowskim wywodom
—mieć Je pod ręką, a użyć i opubli
kować w prasie amerykańskiej...
w
Inne odpowiedzi żydowskie na opi
nię Paderewskiego są o wiele mniej
/przyzwoite i racjonalne, *^to od
znaczają się zwyczajnem żydowskiem
nahalstwem i krętactwem. Np. po
wiadają, powołują się na to, że prze
cie tu w Amerj*ce zbierano pieniądze
bez różnicy od żydów i chrześcijan
(oczywiście!), że ogłaszano wyraź
nie, iż wsparcia będą dawane obu
grupom (i to prawda, jeno tego nie
wykonywano!), a Polsce —«-mówią
żydzi — przyznano z ogólnych sum
zebranych i fgpasów, za nie zakupio
nych, dział bardzo spory, bo gdy 1
inne kraje nie tylko Polskę miano
obdzielić, ' jednak Polsce przy
znano aż zgórą Λ milionów dolarów
w wartości rozdzielanych zapasów...
Może to być też prawda ostatecznie,
ale w owym żydowskim argumencie,
iż to „POLSCE" dajio tak wiele z o
wych zbieranych funduszów i zapa
sów — kryjo się wybieg i podstęp
nierzetelny, oraz fałsz — iście żydow
ski !... Piszą żydzi, żo to „POL
SCE" dano aż 5 milionów —
niech Amerykanie myślą, że tych 5
milionów dano — — POLAKOM!....
Alo „POLSCE" w tym wypadku nie
znaczy wcale—POLAKOM ; to niAczy
tym wszystkim, co w Polsce miesz
kają, a wśród tych jest właśnie ży
dów cało zatrzęsienie — niestety:
więc — rozdzielano dopiero w Pol
sce owych ί» milionów, λ rozdzielały
to żydowskio organizacje—jak? —
o tern powiedział Paderewski grze
czni e, alo prawdziwie: rozdzielano po
dług metod typowo wyznaniowych i
my premierowi polskiemu wierzymy
raczej, niż wszystkim wywodom i ar
gumentom żydowskim, równie czy
stym, prosto-myślnym jak powyższy.
Toby również należało powiedzieć Λ
mrykanom, aby nio pozwolili sobie
mydlić oczu krętactwem żydow
skiem.
*
Νakon 1er wspomnieć należy — ku
niemałemu naszemu „uszczęśliwie
niu" 1 „zaszczytowi", iż wszyscy ży
dzi, odpowiadając Padcrcwskicmu,
wypowiadają nam czelnie, żo przecie
pierwszy okręt z żywnością do Pol
ski, „Westward IIo" był za wspólne
pieniądze, polskie i żydowskie expe
dyowany, że przecie Polacy sami n«
to się nie zdobyli — ni, by go napeł·
nić, ni, by usługi jego zapłacić. . . .
Powiadają dalej żydzi, io ładunku
owego połowa miała być dana ży
dom, lecz rząd polski zabrał część
swoją dla armii swej tak, żo cywilna
Indność polska nie dostała nic, więc
żydzi potem karmić musieli polskich
chrześcijan ze swego własnego u
działu. ..
9
Nie wiemy, * lub nio pamiętamy,
jak tam rząd polski rozporządził,
swym z „Westward Ho" ładunkiem,
X»co do filantropii żydów względem
chrześcijan w Polsce — mamy wła
sne, zgodne z Paderews^im wyobra
żenia jak już zaznaczono — i nie
wchodząc w szczegóły tych wywodów
ostatnich żydowskich, niczego zresztą
nie dowodzących w założonej kwest y i
— zaznaczymy tylko kilku wyrazami
przykrość głęboką z przyczyny o
wych wypominań" pod naszym adre—
nem z powodu spółki polsko - żydow
skiej na „Westward Ho". Spółka to
była — z konieczności, ale — by
ła niestety: nie zdobyliśmy się sami
na naładowanie i opłacenie okrętu;
pomimo naszych zabiegów, nawoły
wań, współpracy wszystkich kół spo
łeczeństwa — nie zebraliśmy ani ty
le, by Polsce na jeden okręt starczy
ło!... Jakież to bolesne, jak wiele
powiada — niekorzystnego i niepo
chlebnego! ... Λ dziś nam to żydzi
wypominają, ray zaś ten ich bodaj
jeden argument - nie argument mu
simy jednak do kieszeni schować i
— milczeć „.,
■— - o
Polacy — do Nowej Ar
mii ,Amerykańskiej.
Rząd Stanów Zjednoczonych, wkro
czywszy raz na tory światowej polity
ki i zerwawszy z dotychczasowcm od
osobnieniem —■ wygodnem, ale mało
zaszczytnem 1 niezgodnem z ambi—
cyami szlachetnemi naszego narodu,
— musi dotrzymy wać krok η wszy
stkim innym mocarstwom, by dorów
nywać im pod każdym względem. Je
dnym χ tych względów — najważ
niejszych, zasadniczych jest armia,
ten pierwszy, najdosadniejszy wyraz
siły państwa, ta gwaraneya jego obro
ny, ta moc, która służy do przepro
wadzania w świecie idei, propagowa
nych przez dano państwo i jogo na
ród—Przez jogo rząd narodowy. Sta
ny Zjedn. mogły dawniej obywać się
bez armii, mogły jej nie mieć prawic
wcale, gdy istniały sobie same i dla
siebio tylko; dzisiaj — inaczej, dziś
Stany, utrzymując stosunki ożywio
ne z innemi państwami, współdziała
jąc z niejni w polityce wojny i poko
ju, pragnąc strzedz i nio dać obalić
idei — tendoncyi utrwalenia pokoju
pomiędzy ludami, maszą mieć siłę ja
kieś, stałą i odpowiednią wydatną, a
żeby ten ich udział mfat znaczenie I
moc, aby nie był pnstem słowom, by
go nie lekceważono, na czomby i po
waga Republiki naszej dotkliwie cier
Piała, — musimy mieć stałi} i odp<«
wiednio do potrzeby znaczną a wy
ćwiczoną armię.
Rząd umyśtił stworzyć tę armię no
wą — po wojnio przeznaczoną do
strzeżenia pokoju — na podstawie
ochotniczych zaciągów, «polując je
dynie do patryotyzmn nroich przy
należnych i wzamian za ich służbę
wojskową dając im wszystko, eo tyl
ko przy tern udzielić można, począw
szy od najMVszozytnicjszego miana—
obywatel* amerykańskiego, a skoń
czywszy na kawałku chleba, dobrym
na życie całe, na zawodzie, którego
w czasie lat wojsko\tych nauczą o
chotniko.
»
Poiiłuchajcie: Tymi dniami odwlc
dzłł nas w Rcdakcyi naszej starszy
wiekiem już 1 służba zasłużony ofi
cer amerykańskiej armii — rodak
nasz, major J. Słdorowiez 1 prosił pi.
smo nasze o poparcie akcyi rekruta
cyjnej, której jest administracyjnym
kierownikiem, z ministeryum wojny
delegowanym. Opowiadał nam p. S.
że sam rozpoczął służbę wojskową o<l
zwyczajnego żołnierza, locz będąc
ambitnym i pracowitym — własną
rzetelną zasługą doszedł do stopnia
wyższego oficera, a nie przeszkodziło
m η w tem nawet jego polskie nazwi
sko, którego nigdy nie zmienił 1 z
powedn którego nigdy przykrości ża
dnej nie miał. Tłumaczył na*n nasz
interlokutor, że rząd pragnie armię
nową swą roztworzyć dla wszystkich
absolutnie 1 wszelkie przywileje udo
stępnić z niej — wszystkim. Daw
niej np. analfabetów nie przyjmowa
no do wojska, obocnie do nowej nr
mil bierze się ich chętnie, a w woj
aku —- uczy »ię Ich, wogóle cała re
krutacya ma być raczej edukacyą;
nauczą rekruta w wojsku, poza ćwi
czéniami —- czysto wojskoweml, czy
tać 1 pfrać po angielsku, a mają do
tego metodę spccyalną, taki}·, i i po pa
ra miesiącach rekruci już rozmawia·
Ją, czytają i piszą tym językiem; da
lej — uczą ich praw i powinności o
bywatelskich, gdyż po wysłużonym
terminie ochotniczym — ochotnik o
trzymuje automatycznie godność o—
by watela—bez żadnej przeszkody—w
czasie krótszym, niżby cywilny mógł
to uzyskać; następnie uczą ochotnika
w specyalnych zakładach rękodzieł i
rzemiosł — jakich tylko sam zechce,
do czego ma ochotę i zdolności, —
tak, że po wysłużonej wojaczce —
wychodzi on z doskonałym zawodem
w ręce, który mu na życie całe da
utrzymanie dostatnie; wreszcie —
dla odpowiednio chętnych i zdol
nych istnioje w tych oddziałach i
nauka wyższa, odpowiadająca śred
nim szkołom krajowym (high
schoole), po której nczeń ma wszel
kie Kawo i STanse awansowania na
stopnie oficerskie — bez jakichkol
wiek już ograniczeń, czy restrykcyi...
Tak więc z analfabety można w cią
gu lat paru zostać oficerem armii a
merykańskioj — szansa świetna, ja
kiej — zalsfe w żadnej innej armii i
W żadnym innym narodzio niktby o
trzymać nio mógł.
?
Zaznacza się z naciskiem jak naj
większym, iż sprawy tu, omawiane nie
mają nic do czynienia z jakimkol
wiek przymusem czy wpływom mo
ralnym, religijnym, lub narodowym:
rzeczy te każdy w swem sumieniu
zachowa — nienaruszone: NIE A—
MKRYKANIZACYĄ. MA BYĆ RE
KRUTACYA TA, a tylko ułatwieniem
w zostaniu dobrym obywatelem ame
rykańskim, obrońcą naszej tutejszej
ojczyzny; — poza tom wolno pielę
gnować w sercu i kochać tradycje
dawne, wolno kochać ojczyznę starą;
owych uczuć nikt gwałcić nie myśli
i nie będzie. Tych, co do Polaki —
jeśli o nas mowa, zechcą wracać, o
czywista nikt nie zatrzymuje, ani nie
zobowiązuje do niczego, ale zwraca
się rząd do tych, którzy tu pozostać
myślą i tym czyni propozycyę świet
ną — wstąpienia do nowych szere
gów am ery kaliskiej armii pokoju, w
których łatwo mogą uzyskać i obywa
telstwo i wykształcenie i zawód i za
szczytne odznaczenia.
O sprawie tej nio raz jeszcze bę
dziemy mlolł sposobność napisać na
tem miejscu; dziś tym pierwszym ar
tykułem przedstawiamy ją rodakom
i polecamy usilnie ich uwadze, jako
rzocz godną zastanowienia się przy
rozważania planów, na życie cale wa
rn yr h. Dobra to Jest rzecz, wysoce ko
rzystna, świetno szanse dająca, więc
warta, by ją Polacy poznali, zrozu
mieli i ocenili. Warto, by naszych, z
tych, co w tym kraju pozostaną, by
ło w nowej armii amerykańskiej jak
najwięcej, ażebyśmy tam wyróżnili
się i liczbą mnogą i służbą dobrą,
czcrn dalibyśmy Stanom Zjednoczo—
nym najświetniejsze znowu świade
ctwo naczej lojalności i wierności. W
niedalekiej przyszłości sprawy tej
nowej ochotniczej armii będą oma
wiano w Kongresie i wówczas wyka
że się też dowodnie, gdzie, u kogo, w
jakiej grupie narodowej armia ta
najlepsze uzyskała przyjęcie, jaka
narodowość jest w niej reprezento
wana najlicznioj. Jakżeby to dobrze
było, gdyby się wtedy okazało, iż
PoLacy tam znowu l>ędą jedni z pier
wszych, że tak, jak na teatrze wojn>
w Wuja Sama szeregach naszych by
ło mnogo, jak wśród odznaczonych
jest nas wielu, jak w kampaniach
bondów wolnościowych naczelne zdo
byliśmy miejsca, tak samo i teraz
znowu Polacy są pierwsi, lub jedni z
pierwszych, Polacy zawsze wierni
szczerze oddani i wdzięczni Amery
ce... Nie sądzicie, nio widzicie tępo, że
stwierdzenie takiego przekonania o
nas — mogłoby tu być dla narodn
naszego wielo — wielo warte? że
dobrzeby to było dla nas tu w tym
kraju, a nawet i dla Polski naszej,
dla stosunków przyszłych Ameryki
z Polską, gdyby w społeczeństwie a
merykańskiem wiedziano o tem, iż
wśród jogo obrońców i bojowników,
w jego nowej wielkiej armii — Po
lacy grają rolę znakomicie ważną' 1 '
— przewodnią?... 1
Zastanówmy elf nad teen i — po- '
stąpmy odpowiednio. Powtarzamy:
rzecz Jest dobra 1 warta, byśmy się <
nią η aj powszechniej 1 naj żywiej za
jęli.
Z protokuldw zbro
■ dni pruskich.
Po wybuchu powstania na Gór
nym Śląsku krakowski „Głoś Naro
du" z d. 24go sierpnia pisze pod po
wyższym tytułem, co następuje:
Uchodźcy górnośląscy złożyli cha
rakterystyczne zeznania w Dowództ
wie śląskiego P. O. W., z których
to podajemy następujące wyjątki:
Moroń Wiktor z Halemby pow.
Katowickiego zeznaje: „Jfiemcfżli—
we m stało się nasze życie pod Niem
cem. Ja i łnoi koledzy postanowiliś
my, choćby z narażeniem własnego
życia, wypędzić z mojej wsi 1 okoli
cy niemieckich gnębicieli. Do takie
go wybuchu przyszło w sobotę 16go
sierpnia, 1919. Grenzschutzu była
zbyt wielka liczba. Zabrano nas do
niewoli. Znęcali się nad nami w
straszny, nieludzki sposób.. Mnie
bili kolbami po plecach i głowie, że
się skrwawiłem, a twarz spuchnię
tą miałem. UdaJo mi· się zbiedz, lecz
chwilowo z powodu pobicia niezdol
ny jestem do pracy. Razem ze mną
aresztowano jeszcze Nawrata Jana,
Olezenkę Jana, Olszenkę Augustyna,
Górnego Jana, Krzyszteckę Franci
szka, Juraszczyka Wincentego, Kota
Jana, Cipa Ludwika, Cipa Romana,
Skupnika Klemensa, Rybowa Aloj
zego, Ryboka Jana, żonę p. Muchy i
wielu innych, których nazwisk Już
nie mogę* sobie przypomnieć. Tych
wszystkich odtransportowano do Ka
towic i przez <%ł;j drogę w nieludzki
sporób wyzywano i bito żyłami gu
mowymi z oJowianemi gałkami na
końcu. Kiedy nas bill, wyzywano:—
Ihr eeid nicht wert bloe auf dem
Galgen zu haengen polnische Hun
de, polnische Schweine.
Karwat Teodor z Lipoty powiatu
Rybnickiego zeznaje: „Dnia 18go
sierpnia rano napadł Grenzschutz
na Ligocka, Gotarowice, Boguszowi
ce, Paruszowice, biorąc do niewo
li każdego Polaka. Zajętym wiązali
ręoe ponad głowę do drabiniastych
wozów, lub przywiązywali do koni
i tak prowadzili do więzienia. Grenz
schutz zabił gospodarza Waliczka z
Doguszowic. Ranił Kuparnika i O
lesia z Lit^ockiej. Aresztował Szy
murę, Kulę, Olesia, Szernega, Mo
zego, żonę Wieczorka, Kaczmarka }
15 innych, których nazwisk nie
znam. W drodze jlo więzienia i na
miejscu Grenzschutz bił wszystkich
kolbami, pchał bagnetem, w nieludz
ki sposób raniąc po całem ciele."
Ludwik Pisarski zeznaje: „W eo
botę IG sierpnia aresztował Grenz
schutz w Łaziskach pow. Pszczeń
ski, Franciszka Kopca. Prowadziło
go 8 żołnierzy. Był cały skrwawio- |
ny, ręce połamane i na Boga prosił
0 litość, żeby go zastrzelono, lecz
powiedziano mu: „Verfluchter Pole,
du bist keine wert". W Mikołowie
zajęli 19 Polaków dnia 18 sierpnia.
Zaprowadzono ich do ogrodu, poeta
•wiono pod mur, obnażywszy poprze^
■nio χ ubiorów, a następnie katowa
no ich rzemieniami gumowymi do
krwi i omdlenia. Który x nich wró- ,
cii do przytomności był bitym po— ,
nownie. W Tychach na polu w owsie
leżał Polak ranny i Grenzschutz
dobił go koltami i tak pozostawił.
Kcurad Markiton z Milrulczyc po w.
Tarnogórski, zeznaje: „W ostatnich
dniach mowa polska wystarczyła za
pretekst do zaaresztowania. Pięciu
schwytanych Polaków na Suchej Gór 5
co oddział τ ligo pułku strzelców (
pędził do miasta Tarnowskich Gór j
1 tam wśród wielkich owacyi ludno- .
ici niemieckiej oprowidzal po mie
lcie, strasznie uderzając lancami po
aiem ciele i twarzy. Jednemu rosbi
o nos, drugi z jeńców, zupełnie wy
cieńczony i zbity do krwi, ' upadł,
żołdak pruski kopnął g0 nogą i bie
lak skona! na miejscu. Pozostałych
:zterech na pól żywych zawlekli do
koszar. Los ich nieznany".
Wszjretkie protokóły opatrzone są
własnoręcznymi podpisami i dopi
skiem: „Powyższe zeznania jestem
potowy każdej chwili poprzeć pr*y
sięgą".
Nadto donoszą nam z Pskowa po
wiatu Rybnickiego: Rozstrzelano
tu trzech Polaków: Pytkę i dwóch
braci Włóczków. Prócz tego zastrze
lono jedną kobietę, matkę licznej
rodziny, której najmłodsze dziecię
liczy dopiero 4 tygodnie. Wielu a
resztowano i bito bez pardonu.
Z BUFFALO, Ν. Y·
Niejaki G. Buttersan. 2 pnr. 10
Towpath ul., spostrzegł zwłoki, pły
wające po kanale w pobliżu mostu
u stóp Hudson ul. Zawiadomił on
natychmiast policyę. Wydobyto to
pielca 1 rozpoznano w nim Michała
Rlngwilskiego, lat 38, żołnierza
slu-żącego w Fort Porter, przy labo
ratoryum szpitalnym. Ryn:gwflski
pochodzi z Little Falle, Minn., gdzii
jero rodzina mieszka pnr. 502 Elgbt
ul. Rytarwilski służył przy wojeku a
merykańskiem i pełnił służbę we
FYancyi jako asystent chemika, a od
kilku miesięcy stacyonowany był w
szpitalu Fort Porter. W ubiegłym
tygodniu Ryngwilski opuścił barak
a w jakiś czas później znaleziono je
go czapkę na brzegu kanału u stóp
^licy Hudson. Policyę wezwano n£
miejsce, która stwierdziła, iż na
brzegu są znaki kilku osót), a kie
runek ich i wygniecona ziemia wek*
żują, iż tutaj stoczono walkę zacie
kłą. Sadzić więc można, iż Ryngwil
ski padł ofiarą niecnych opryszków
Policya za ciałem szukała w kanał
przez dwa dni, lecz nadaramenle. Dc
piero we wtorek spostrzeżono zwło
ki, pływające po wodzie. Przy topie
cu znaleziono $19, co każe przypusz
czai, że jeżeli napadnięto na Ryng
wilskiego, to nie dokonano tego w
celach rabunku. Śledztwo natural
nie będzie przeprowadzone.
Z CLEVELAND, OHIO.
Jabłoński Fr., zam. pnr. 1935 St
ClaiT ul., Karci Staniszewski i jesz
cze trzeci Jakiś mężczyzna wybra!
eię do lasku na kasztany i dzikie wi
nogrona. Gdy już wracali do domi
napadło ich jakichś dwóch męż
czyzn i zagroziło im lewolwerami
Po przetrząśnięciu ich kieszeni Sta
niszewski miał rozpocząć bójko z na
pastnikami w trakcię której ci strz«
liii kilkakrotnie, raniąc Jabłońskie
ζο w szyję, noe i ponad okiem, s
Staniszewskiego położyli trupem nŁ
miejecu. Trzeci Ich towarzysz u
:iekł. Staniszewskiego zwlłoki leżs?
gdzieś w leeie. Dwaj detektywi kole
Nickel Plate opowiadają przeciwnie
ż zauważyli oni 3ch mężczyzn w le
ile niedaleko torów kolejowych, nio.
sących tlomoki pochodzące prawdo
podobnie z kradzieży kolojorwych
vaganôw. Na wezwanie aby stanęl.
nężczyźni owi na strzały odpowie
lzieli strzałami z tym rezultatem, ii
lwóch ze écLganych upadło, a trzeci
leiekł. Obecnie polieya ros*ukuJ® vo
cale trupa Staniszewskiego. Ranny
iabłoński walczy ze śmiercią, gdyż
■ana jaką otrzynjał w szyję, Jest
jardzo ciężką.
o
Poezdkujesz pracy? — Czytaj pilnie
jgłoezenia pod rtbryką „PRACA" na
szpaltach DZIENNIKA CHICAGO
SKIEGO.
Prawie każdy polski agent reaJ
wściowy ogłaeza się w DZIENNIKU
:HICAGOSKIM bo niejednokrotnie
irzekooał się, że tu najlepiej mu się
>płaca. N
Ciąg Oxlszy.
Obszerniejsze rozwodzenie się nad tą prawdą
i nad wszystkiemi cieniami, j alcie się dokoła niej
skupiły, nie było ani koniecznem ani potrzebnem
dla charakterystyki dziejowego ducha Polski. Do
dajmy, że po usilnej pracy, jaką w tym kierunku
wykonała już szkoła i his tory ografia ostatnich
czasów, to pokutnicze wlepianie wzroku wstecz
nie może być również uznane za szczególnie pilne
zadanie wychowawcze. Przeciwnie. Braki i grze
chy przeszłości znamy na wylot. Natomiast co od
dziesiątek lat było i jest u nas zastraszające, to
nie świadomość wielkiej twórczości narodu przez
długie wieki i utrwalające się na tern tle, w umy
słach słabszych i mniej.uodpornionych, ale bynaj
mniej nietyfko w umysłach prostaczków, poczu
cie bezgranicznej małości własnej i poddawanie się
urokowi potęgi, która — na pewien okres dziejów
— zatryumfowała nad nami. Tam : wszystko we
wzorowym porządku, opromienione powodzeniem,
w gloryi sprostania ogromnym zadaniom, zdrowe,
jędrne, zdolne do przetrwania choćby do końca
świata, gdy Polska — cóż ? Rupieciarnia błędów,
klęsk, heroicznych lecz nieudolnych porywów i
A
świadomie lub nieświadomie na swoją własną
szkodę popełnianych zbrodni. Tej niesłychanej mi
styfikacji usiłuje praca niniejsza przeciwdziałać
przez zaakcentowanie naszych wielkich wartości
dziejowych, zestawienie ich z ówczesnym stanem
rzeczy gdzieindziej i wskazanie na ich renesanso
wy rozkwit w epoce, której próg zaledwie zdołała
ludzkość przekroczyć. ·
Wyrażono jednak obawę, że to wywoła w czy
telniku polskim „szkodliwą dumę." Przy sposobno
ści omawiania kart niniejszych znakomity badacz
przeszłości podniósł trafnie, ile niewyczerpanej si
ły dodaje narodowi francuskiemu fakt, iż czuje
się on „une grande nation" dzięki wspaniałym kar
tom swojej historyi. Czy u nas inne rządzą prawa
psychologiczne? Nie. To też fałszywe poczuwa
nie się do owej „Minderwertigkeit", którą tak
skwapliwie wmawiają w nas sąsiedzi z zachodu,"
może jedynie osłabiać naszą siłę odporną i twór
czą, podczas gdy świadomość posiadania świetnej
spuścizny dziejowej, świadomość, która obowiązu
je do utrzymania się na odziedziczonej wyżynie,
musi się stać pomnożyrielką naszej energii. Na
turalnie nawet ten wysoki cel nie uprawniałby do
improwizowania rzeczy niebyłych. Na szczęście
— kłamać nie potrzebuj emy. ,
Historya* jak głosi stara maksyma, ma być
nauczycielką żjrria. Rzecz szczególna, że u nas o
statnimi czasy to jej pedagogiczne zadanie zosta-,
ło poprostu o połowę obcięte, aczkolwiek nauczy··
cielka jest w pełni sił i mogłaby swoją robotę od
rabiać w zupełności. Jednostronnie akcentuje się
wciąż rzecz zresztą słuszną, że historya uczy uni
kać błędów. Lecz czy tylko to? Ta wychowaw
czyni może nâm przecież dawać ponadto bardzo
cenne wskazania pozytywne, a właśnie wiele na
szych koncepcyj dziejowych posiada tę zdolność
w wybitnym stopniu. Wystarczy przypomnieć dla
przykładu starą polską ideę łączenia narodów na
podstawie ścisłego lojalnego', nieobłudnego prze
strzegania ich prawa do rozrządzania gię sobą ł
nienarzucania im niczego wbrew ich woli. Z po
myślnych skutków praktycznego stosowania tej
idei w Rzeczypospolitej mogliśmy byli wiele nau,
czyć się w tej części Polski, w której łaskawy los
powierzył nam był po raz drugi — w miniaturze
— rozwiązanie problemu współżycia narodów, a w
której polityka małodusznych targów o mandaty,
0 szkoły, o „koncesye" językowe, dała po czterdzie
stu latach jako rezultat: rozpaloną do czerwoności
wzajemną nienawiść. W chwili dzisiejszych wiel
kich przekształceń i narzuconej nam niestety η
zewnątrz konieczności rewizyi naszego stosunku
do ludów, z którymi ni€gdyś żyliśmy pod jednym
dachem państwowym, myśl polska z przed czteru
stuleci, która spajała równych z równymi, może
się stać dla naszej polityki praktycznej nieoszaco
wanem dziedzictwem, pod warunkiem, że w zmie
nionych formach potrafimy ją · zastosować nie
mniej uczciwie, jak czynili to pradziadowie nasi.
Ślepotą byłoby nie widzieć istotnych błędów;
1 zboczeń naszej przeszłości. Ale takiem sametó
kalectwem jest patrzeć w jej świetne, nietylko
moralnie wzniosłe, lecz także mądre oblicze —
i nie umieć z niego wyczytać żywotnych, płodnych
i twórczych myśli, jakie tam wyrył Geniusz Na
rodu. /
Kraków w kwietniu 1918. ,
ι
WSTĘP.
Zdobyta przenikliwością natchnienia poety
ckiego prawda, że Polska jest „wielką rzeczą",
zabrzmiała w uszach naszego pokolenia przed latjj
niewielu jak paradoks smutny i szyderczy. Nigdy
mniejszą pozornie nie wydała się Polska, jak wła
śnie w chwfli wypowiedzenia tych słów. Od roku
1870, od ostatecznego utrwalenia się stosunków, w
których tyiko silnym, rozporządzającym opance
rzoną pięścią, przyznano prawo bytu i głosu, strai
ciła ona wszelkie znaczenie. Dla urzędowej i nieu
rzędowej Europy „sprawa polska" przestała ist
nieć: skurczyła się do rozmiarów lokalnego, po-*
wiatowego zatargu w łonie państw rozbiorowych.
Stała się z nami, na widowni życia międzynarodo
wego, rzecz najstraszniejsza—przejście do porząd
ku. Starsi z pośród nas, którzy za lat młodzieńczych
z bijącem sercem nasłuchiwali co powie o nas w
senacie książę Ludwik Napoleon, lub czy w izbie
gmin odezwie się za nami lord Russel i jak przyj
mie kanclerz rosyjski zbiorową interwencyę za
Polską, połowy Europy, doczekali się chwili, w
której pojawienie się nazwy Potoki na ustach sza
nującego się dyplomaty byłoby uznane za objaw
niepoczyteiności Ci, których młodość upływała
gdy centralny komitet narodowy pertraktował o
termin wybuchu z Młodą Europą, gdy Warszawa
podziemna niecierpliwiła się zwlekaniem Mazzili
niego i nadmierną przezornością Hercena, dożyli
dnia, w którym międzynarodowy romantyzm wol·
noéci upokorzył się praed rosnącą wszechwładzą
państwa a w pamięci ludów Europy zatarło eif
nawet samo wyobrażenie o Polsce.
(Ciąg dalszy nastąpi)
V