Newspaper Page Text
s : Pismo poświęcone interesom ludu polskiego w Stanach Zjednoczonych! ks Wychodzi w sobotę każdego tygodnia. | ś Ż FE o zrenz ooi oo eeho SE b E ior m o I Qunicrale roszne s o7go eor e e GLB E PN u ORPOJEG TGZ- ini ozee e oo e Oe Z zoseka c, z se e E DGr * WŁADYSŁAW UR8AŃ5K1........ . /1..2 +o.:< WYDAWCA P HdmundoSs Urbanski se. seee sn sr Redaktor . Wszystkie listy, korespondencje, ogłoszenia i przekazy pieniężne nale- Sinz ży wysyłać jedynie pod adresem redakcji, 414 S. Bond ulica. z : : s _———"" c Y =— EAICAN ASESOCIA_T; s' Ę PY HEMAEROW P] ABL : ' > ORECH LANEUAGĘ Sr = CĘ soL BLi ONO NEWYO 3 - TFhe only Polish Newspaper in the South representing the interests of the Polish People in the United States. An advertising medium. AI letters, money orders, checks and business communications should be addressed to the Polish-A merican Pub. Co. 414 S. Bond St. Entered as Second Olass mail matter February 1909, at the post office, at Baltimore, Md. under the Act of March 3, 1879. | PR I E | ..D . x - Zachodnia Granica Polski : Piszą i mówią, żeby ograniczyć - 'się do ziem etnograficznych Pol * _ skieh, lecz co to są na zachodzie ' te ziemia etnograficzne polskie. Czy te tylko, gdzie ludność mówi : dobrą polszczyzną? No a tam, — gdzie ludność przez dziesiątki lat pozbawiona szkoły polskiej, ka = zania polskiego, książki polskiej, niemczona w szkole, w kościele w . sądzie, urzędzie, na kolei, w wój sku choć mówi źle po polsku, lecz - siedzi na ziemi polskiej, czuje i : jak jeszecze po polsku, czyż nie < "- jest ludnością polską. Umiejmy się tylko zagłębić w duszę Ka szuba lub Slązaka, a wtedy te : małoduszne ftwierdzenia ulotnią - _ się jak mgła. A czyż ten odwieczny dziedzie ś ziem polskich i Pomorza czy Ślą ska, który obecnie nie mówi po polsku, lecz zachował wszystkie . cechy i obyczaje najbliższych swoich sąsiadów, którzy byli w szczęśliwem położeniu i zachowa ń dotąd język ojców swoich, nie jest etnograficznie polskim. Czyż język, jakim się mówi jest jedy ną cechą przynależności narodo o- wej. W takim razie Irlandczycy, : którzy swego czasu przyjęli prze eleż język angielski, powinni być s nważani za anglików, a jednak anglikami nię są, i za takich uwa sżać się nie pozwalają. Nie trzeba zapomnieć, że przy sprzyjających : okolicznością lud, któremu język - - - narzucono, jeżeli ma możność o * przeć się o źródło języka utraco- Ś nego, z powrotem przyjmuje ję zyk ojców swoich, Przecież Cze si kilkadziesiąt lat temu nie mó , wili właściwie po czesku, a obee nie wiele okolic czeskich zupeł mie zniemczonych, wraca do cze szczyzny. Kiedy Czechom propo ż nowano /wielokrotnie podział Czech, na ziemi czysto czeskie i niemieckie, Czesi słuchać o nim - -nie chcieli. Na naszym Ślązku Górnym to potężne przebudzenie ' się ludu śląskiego i to poczuwa nie się do polskości, datuje się od kilkudziesięciu lat zaledwie. — - * Gdybyśmy w ten sposób rozumo wali, Jak rozumują ei, którzy chcą ' połączenie ziem polskich, ale tyl ko z większością polską, tobyśmy , o Śląsku Górnym, przed kilku dziesięciu laty wcale nie mówili Jako o ziemi polskiej, uważaliby śmy go za ziemię obeą, której mo żemy się z lekkiem sercem wy rzekać. Czyż na Śląku Średnim, w którym do połowy osiemnaste go wieku, na dwadzieścia lat przed pierwszem rozbiorem Pol ski, powszechnie mówiono po E polsku, w sprzyjających okolicz . mościach nię stanie się to samo, eo dzieje się pomimo pruskiego - ueisku na Górnym. Czyż na Ślą * . sku Dolnym w księstwie Kłoś © - mieńskim i dalej nad Odrą, do : samego_ morza Bałtyckiego nie . - Powtórzy się to samo za parę - - dziesiątków lat. My przecież nie < _ zastawiamy się, że na ziemiach © tych mieszka lud odwiecznie pol -- ski, że Odra w dolnym biegu jest _ maszą granicą naturalną etnogra ( Bema, że nawet ziemie. połażo ź .;y›*'?,&'›,łt 1%.› )- 'm % ez _ na-| sp sp 6|nik) były zależne od Polski, że! -| granica nasza na zachodzie i po e | łudniu styka się z Łużycami, t.j. . |idzie brzegiem Nissy. "Trzeba so i | bie dobrze uświadomić, że na_ca „[łej przestrzeni na wschód od O t|dry i jej dopływu Nissy, lud jest - |etnograficznie polski, że o koloni „J zacyi niemieckiej tych ziem trze y |ba mówić z wielką ostrożnością - | że przecież obszary te były zalud z | nione gęsto, jak na swój czas, i|że ludność nie ulotniła się, lecz » | pozostała, choć w znacznym stop ;|niu była zmuszona przyjąć ję - |zyk niemiecki, : *| Ze strony polskiej wogóle nie ;lrobiono badań, czy i jak odby i wała się kolonizacya' tych ziem, 3!czy przy kolonizacyi przechodził -jelement czysto niemiecki, czy sło )Świańskłi', a zniemczony, czy też ;| czysto słowiański, ze względów || politycznych przenoszący się do ;| Polski. Niemey za to bardzo skru . pulatnie zajmują się badaniem 3ikolonizacyi ziem_ słowiańskich w „ czasach dawniejszych. — Natu .%ralnie, że Niemcy starają się do-| _l,wie-ść wielkiej liczebności kolo ,| mizacyi niemieekiej na ziemiach .| słowiańskich, pisarze zaś polscy ;|zanadto dużo' okazują ufności do .| tych badań, najczęściej : tenden |cyjnych i powtarzają za Niemea |mi ich wywody, zapominając o |ludności miejscowej, o tem, że |ona tam została, że cieszy się | większą płodnością, niż ludność | niemiecka, itp. oS | Jegerów w swojej ciekawej |pracy, o której już wspomniałem, | dowodzi, że Meklenburg był kolo nizowany ludnością słowiańską, nie niemiecką. 'To samo dowodzą bezstronniejsi uczciwsi Niemcy, jak np. cytowany przez Jegero wa IHans Witte. : Jeżeli więc pomorsko-polskie ro dy z Chocimirowa, Głębna, Sto jęcina, Cecenowa czy Błażewicz zmienili swoje nazwiska rodowe na Gutznerów, Gambin, Stojentin Zeżenow, Blasewitz, to_ w sprzy- Jających warunkach pod wpły wem kultury polskiej, po złącze niu tych ziem z resztą Polski, po wrócą do polskości, jak wraca! zn'iemszćzona szlachta czeska do czeszczyzny, jak nawrócił się ten głośny swego czasu zniemczony od wieków szlachcie polski na Ślą sku, po przeczytaniu po niemie-l eku powieści Sienkiewicza, Krzy żacy. Nie tylko sam się poczuł| Polakiem, choć języka polskiego wcale nie znał, lecz w testamencie iw, liście do Sienkiewicza za-| strzegł, żeby synowie jego zrodzeni | z'matki Niemki i chowani dotąd | po niemiecku, zaczęli uczyć się po | polsku, i chodzili do uniwersytetu | Jagiellońskiego pod _ grozą wy-|' dziedziczenia. Wiemy, że na Po-| morzu mowa polsko-- kaszubska przetrwała do dziś, choć w poło- |' |wie ~dz'iewiętnas'f;_ęg*o wieku, uczo-| ny rosyjski Hilferding, przepowia |: dał, że zniknie za 20 do 30 lat. |. Chociaż urok tryumfującej niem-|- czyzny olśniewał na Kaszubach | |starych i młodych i wróżył nien-|; | chronny zanik tych, co jeszcze|, |ze strony polskiej do ostatnich |! lprawfńmeł robiouo, żeby |. SID WW UEY AE IT TYGODNIK JEDNOŚĆ-POLONIA. dopomódz do utrzymania języka ojczystego ludności pomorskiej ; |chociaż straszny system pruski |bezwględnie dusi mowę ojezystą ;| ludności, są jeszecze miejscowości . | na Pomorzu i to nie na Kaszubach |lecz dalej na zachód, gdzie w pra- '/ -|starej mowie lechiekiej szepcą war .| gi **wojcze nas, który jes niebie, .| swiancono bondzie imio Twoi, itd. Nad tą starą lechicką ziemią je -| szeze w mowie pomorsko-polskiej : Płyną szepte, płyną pieśnie Nad tą starą naszą Żiemią .| Nad tym borem gdzie to drzemią Dębe, bucie (buki), chrosty leśne. :| One płaczą nad ledzami (ludźmi) Co już dawno brogę kryją "| Jej ich żole płyną łzami > |Co jak rosa ziemię myją. P W ciężkiech chwilach myśl Po | morzanina polskiego zwraca się .| ku Polsce: 5: : Na tym polu łzów i bólu : Chto tam eszczy żyw Komu w doli pierś się żoli W'piorunowy spiew. : INa tym grobie w swojej mowie l |Spiewo Kaszug grof (gryf herb ' kaszubski). l |SŚwoim synam co tu dziną (giną) |''Puste noce”” śpiew. : Niezłe zwone piesni tone — - |Tam dzie polsko je : | Biały orzeł uczuł, (usłyszał) ożeł |Orłu wtóruje Nasi te zwone, nad tę tone Czujesz (słyszysz) z Polski gł(›s.i Pod Płoweami, Chonicami : Bracu (bracia) wspomnę was. I WYDANIE KOMITETU KOBIET W PRZEMYŚLE RADY O BRONY NARODOWEJ Praca Dzieci: 27 Stycznia był uczczony po—l wszechnie jako. dzień Ochrony | Pracyl Dzieei. Obchód ten był przychylnie zatwierdzony przez ' Prezydenta sStanów Zjednoczo+ nych jak i Ministrów Wojny il Marynarki. _ Ci trzej przedstawi ciele Rządu Amerykańskiego, któ rym powierzono losy obecnej woj ny, zaobowiązali.się bezwzględnie przestrzegać prawa ochrony pra cy dzieci podczas obecnej wojny, mając-na pieczy dobro. narodu Jak i dzieci tego kraju. W obec-| nych czasach kiedy wysokie za-|' robki są ofiarowane za pracę dzieci i kiedy drożyzna żywności [, i odzieży daje się we znakt, ojco wie i matki zapytują się, czy war-|' to im pozostawić w szkole Mary się lub Janka, skończywszych laż |- 14, kiedy im prawnie wolno pra-|: 'cować w fabrykach. Z jakiej ra cyi rodzice mieliby nadal utrzy mywać je w szkołach? Racye dla |' których najróżniejsze Stany w A-|' meryce_ I Stany Zjednoczone wo-|' góle chcą zapobiedz pracy mało-|' letnich dzieci są następujące : | (1) Praca małoletnich dzieci | ' jest zabijającą dla ich zdrowia. | ' Doktorzy stwierdzają silns rozwój | ' chorób wśród małoletnich dzieci, |' które rozpoczęły pracować przed |' 14-ym rokiem. | (2) Chłopey i dziewczęta zmu- |' szeni pracować przed czasem są : więcej skłonni do chorób, niż ci : którzy do normalnego wieku po- : zostali w szkole. | (3)Praca małoletnich dzieci nie | ' › opłaca się nawet w dolarach i cen- l tach, Do rzemiósł wogóle nie bio- : rą dzieci nie mających lat 16. Chłopey i dziewczęta zmuszeni za- I brać się do pracy, mając lat 14 zaledwie, dostają się do najcięż—ł : szej niewykwalifikowanej pracy. Przy tego rodzaju pracy zarabiają oni po 10 latach mniej więcej to samo, co po trzech pierwszych la tach. Po 20 latach zarobek ich zwykle się zmniejsza. ' Ojeowie i matki, którzy wye migrowali z Europy do Ameryki, łśzukając tu dla swych 'dzieci lep- Ęs«'zych warunków życia niż te wśród których oni wzrośli. Fakt| ten objaśnia częściwo, dla czego proporcya dzieci nie umiejących " pisać i czyteć jest -niżsż'g' po” dzy dziećmi emigrantów, niż © E rodziców emigra%t_ów, TE AA A ŁR OP ca możności korzystania ze szkół we własnym kraju, w dwójnasób życzy sobie dać należyte wykształ cenię swym dzieciom. Wykształ. cenie to jednakowoż da się urze ezywistnić tylko za pomocą po (święcenia ze strony rodziców. Dzieci skończywszy lat 14 wyma gają więcej żywności, odzieży i obuwia, co naturalnie obarcza ro .dzieców większymi ' obowiązkami pewnikiem jednakże jest, że te wielkie poświęcenia ze strony ro dziców hojnie opłacając się w o statku. ' › Obeenie, kiedy kraj ten ofia rował swych młodych mężczyzn do walki z nieprzyjacielem, utrzy manie dzieci w szkołach do normal nego wieku staje' się koniecznością Stosowanie się do powyższych za sad jest wedle zdania kompeten tnych ludzi wyrazem najgłębszego patryotyzmu. Opracowanę przez komitet Kobiet Cudzoziemek w Przemyśle DLA POLSKICH ŻOŁNIERZY. Chłopcy nasi we Francyi po trzebują papierosów i mydła. Zwracamy się do ofiarności Po llonii baltymorskiej, która Wysłała› na bój swoich synów i braci, aby przy każdej sposobności pamiętała o koszykach na tytoń dla polskich żołnierzy, które Komitet Pań u mieścił w polskich sklepach, bal bierniach, salunach, it. p. Szeże gólnie ci, którzy raczą się z przy jaciółmi w salunach, niech pamię itaj.ą o swoich rodakach w Armii| iPolskiej i niech przed opuszcza -Iniem lókalu wrzucą do kosza pacz- | kę papierosów lub tytoniu. - Gos- | posie zaś nasze, które wiedzą, że | bez mydła nie można ciała utrzy-| mać w stanie czystym i zdrowym, | niech też, robiąc zakupy w gro-|- serniach lub innych sklepach, nie | zapomną 'wrzucić do kosza kawał- Ika mydła jakiegokolwiek. Chłop cy nasi, palące papierosy czy też mygjąc się, wspominać będą z wdzię cznością rodaków, którzy pamięta Iją o nich, a ta śWiśd(›m(›ść, że nie są sami i zapomniani, doda im ser ca i otuchy i przyczyni się w koń cu do zwycięstwa nad naszym nie ubłaganym, odwiecznym wrogiem Niemcem. Niech hasłem naszem będzie: Pamiętajmy o naszych chłopcach w Armii Polskiej we Francyi! '"';";';""""""'f""""""_"'""'”'"'”"""""""""""'"' : . Grzelecki - - KOSTUMERSKI KRAWIEC. eee e eeer 0266 seee e oso ! Oc YY ee " y SE OK z : ZZ AZ A4O SB g: ę ? Wysypkom Wiosennym ; ; towarzyszy bolesne uczucie pale nia i świerzbienia, bardzo przykre , 2 dla osoby dotkniętej. Wiecie, że ! często staje się to nieznośnem. A | zatem szybka ulga jest pożąda- .' na. Wiemy z doświadczenia, że ' : ; Severa's | « ; - Skin Ointment s|' ę (Severy Maść na Choroby Skór- ł | | ne) jest znakomitą na takie wy- ; » rżuty, albowiem działa chłodząco : i odgwieżającow leczeniu świerz- . bu, egzerny, strupów, wysypki | od gorąca, pryszczów i zatrucia .„ $ bluszczem. : ' Cena 50 centów. ] : , Sprzedawana we wszystkich : aptekach, : ; = CEDAR RAPIDS, IOWA * : 4 J B 5 Broadway Dental : Parlor JA 103 SO. BROADWAY ||; Od 9-ej rano do 8-ej wieczór codziennie « Od 10ej do 1-ej po południu w niedziele : o . JEŚ ' MYYYY sse rr Ę ą)m ! © 3 e WAR SAVINGS STAMPS_ | ISSUED BY THE - UNITED STATES . GOVERNMENT DO NABYCIA W REDAKCYL Robione na $ 95 Zamowienie Specjana Oferta ź Dla udowodniena naszych gatunków — wspaniałe te spodnie spacerowe, czy do roboty, do hm) Ź / pzkę wyrobu z licznych G7 . fasonów gwaran- , '4~9 towane ną 18 mie- . ig@lr 4_79 sięcy co do trwa- , € sz,*, łości i zadowole- / zŚ nia inazej zwrót / -s—lki."" pieniędzy, stanow k GA ,"* czo $5.00 wartości u ('WN póki starczą, jed- Gsmm=E RRR na para dla odbior - ! !:!I Ąi Y'Śl)xl cy, 'przesyłka o- "- I'- ipłacma za tylko .X a-' SIL9S. LE ' Żadne dopłaty za „:if@ ź ń szeroki krój lub L C nmnkiety, żadne dopłaty za ładse naszywki do pas . ka lub modne kie- szenie, żadne do płaty za boczne naszywki lub wielkie rozmiary — wszystkie modne dodatki DARMO — żadne wogóle dopłaty. | - -Dochód w gotówce nla was za V&'Zię-! cie-miary wśród krewnych i sąsiadew. | ! Młody George Gekowich zarobił $66,16! %w jednym dniu. Piszcie dziś_po bez-'; płatne próbki. Nie przysyłajrie pieniędzy. [ CHICAGO TAILORS ASSOCIATION.) Dept.D. 131-515 S.Franklin St., Chicago | R 131 | EEOZORON 000 EORUEO O 000 OJ OBU O OBOSOSOHO OW, | : : - s a u , | - . Profesor Mieczników % ) Szeroko znany 4 poważany przez cały świat, dowiódł, że każdy może I„: : j _ Żyć sto lat, być zdrowym i wesołym jak dziecko. E j | Nasza instytucya jest pod nadzorem zaenych.i dobrze znanych % ! medyków ze starego kraju i była założona dla tego, ażeby ulżyć cier- s Ł pieniom naszych rodaków. : > Js e j Po latach ciężkiej pracy i badań odkryłem to, co jest_ niezbędne L: l › i konieczne potrzebne jest do wyleczenia naszych Braci z ich chorób. M Udoskonaliśmy kilka medycyn które są rekomendowane przez naj- s[" Ą % lepszych specyalistów tego kraju. : © o | . W Stanach Zjednoczonych iw Kanadzie są tacy, którzy potwier- S 2 dzą, że chociaż najlepsi doktorzy nie mogli ich wyleczyć z ich cier- S % pień, nasze medycyny uratowały ich od. pewnej śmierci. % ! < ź ś NIE TRAĆ NADZIEI E 3 nawet gdy twój doktor zostawił cię twemu losowi. Jeżeli potrze- S : | bujesz jedna z poniżej podanych medycyn, to proszę wyciąć to ogło- S : . szenie, podać swój adres, naznaczyć krzyżykiem (x) chorobę na-którą S % eierpisz i przysłać do nas, a my Wam usłużymy DARMO w każdej [: ż A potrzebie. - | Mamy lekarstwa na następujące choroby: - : = REUMATYZM (ból'w stawach, zaziębienie krwi.) [ I PRYWATNE CHOROBY MĘSKIE, ZANIK MĘSKOŚCI, (zatru- s - krwi.) Ś NA ŻOŁĄDEK (do wzmocnienia i uregulowania.) ! 1 .NA PŁUCA (kaszel, ból w piersiach, zaziębienie, astma.) ! Ś NA NERKI (bóle w krzyżach, nieregularny mocz.) x t L A CHOROBY KOBIECE (białe uplawy, bolesne peryódy.) › CHOROBY SKÓRNE (liszaje, wyrzuty, swędzenie.) s ś 4 BLEDNICA (osłabienie ciała, brak krwi.) k A Adres: 5 = | : is : THE ROMAN MEDICINE CO, d ś 400 BUTTONWOOD ST. PHILA., PA, $ © 4 : S 7 z 2 w TŁ : ż w, , p Ą DZ AZ AZ NZ WA UA BA URZ AA SA A RAA NA E : s> B <5 ——Gesi Pióra=— € i sN S o NS e sTS e E ST s h : % ł -- - % « LabOWItZ: śi Poleca swój wielki skład Mebli i Piecyk - AYe.Z . Ź : : $ po zniżonych cenach. Proszę przyjść $ 1 zobaczyć, a przekonacie się, jaki 5 ':Ł'_:w : s . z ą wielki doborowy: wybór. ---- B - =- s Ż - Mamy wielki skład najlepszych czystych g s 5"" £ z © ICH PIÓR Ę które sprzedajemy hurtownie i detslicznie, po ce- - % nach jaknajtańszych. : : : " % 1709.13 FLF" Ęi * ś x ź '_.!Ś'; r — s -sßlisk, ” ą k e & ' ZN dh z Ż400) 280 bi SE ›';"/!Ł—Q—L› /ŚJ':ĘE]ĄŚŚŁ 77//—, V/śx„*':y s. Czy czujesz po jedzeniu jakby kawał : ołowiu leżał w twym żołądku? Soki tra z wienia nie krążą należycie, albo ich nie : ma ile potrzeba, by rozpuściły twój po A 'karm. W żołądku pozostaje niestrawio ne jedzenie. Następuje zatwardzenxie, | które pociąga za sobą brak apetytu, za wrót i ból głowy, język pokrywa się | białą powłoką, zapach ust nieprzyjem | ny, zgniły. Czujesz się ocieżałym i nie chętnym do życia: NIE PIJ gorzkiej : | soli, nie używaj żadnych pigółków, prze | czyszczających, bo wywołuje straszne : kurcze żołądkowe, poczem w krótkim czasie znów wraca stara bieda ZA TWARDZENIE. Pozbyj się tych kło-- — - potów raz na zawsze. E Pij nasze KALWARYJSKIE WINO ? LECZNICZE, jedną łyżkę po każdem je dzeniu i przed spaniem. Zobaczysz że naą stąpi iście cudowna zmiana. Nie pozą- : zdrościsz drugiemu, że zajada sobie sma cznie. Nasze KALWARYJSKIE WINO . LECZNICZE zaostrzy twój apetyt, znów. _ będziesz wesoły, rzeźki, chętny do pra- - ; cy i zabawy. Ą Nasze KALWARYJSKIE WINO LE- : CZNICZE to najlepszy środek na kłopo s ty żołądka i na ogólne wzmocnienie or ganizmu. Polecamy go jako najskutecz | niejszy środek dla Mężczyzn, Kobiet i Dzieci. : KALWARYJSKIE WINO LECZNICZE jest zatwierdzone w dziale Departamen ą ' tu Patentów Stanów Zjednoczonych w Washingtonie, D. C. Cena butelki tylko f sl.lO. Do nabycia w aptekach, w pol | skich składach, u agenta lub wprost [' od Fabrykantów i Właścieieli: ! D. WRÓBLEWSKI £ COMPANY. ś 197 East 4-th Str., Dept X — 9 [ New York, N. Y. | Zwracamy pieniądze, jeżeli kto udo | wodni, że nasze światowej sławy KAL- : l WARYJSKIE WINO LECZNICZE nie ł_ jest tak jak piszemy.