Adahooniłigii. [volume], October 01, 1943, Image 1

About Adahooniłigii. [volume] (Phoenix [Ariz.]) 1943-????

Image provided by: Arizona State Library, Archives and Public Records; Phoenix, AZ

                
Ihoo’aah biniighe, t’aa ho honi
tsekees bik’ehgo na’ada biniighe,
doo naas adooldah biniighe.
Italy bighi* t’ah da ahijigq.
Italy bik’ehodeesdli’igii t’eiya ts’ida a
ghaadi hane nili. Bini ant aats ozi nidi
zidqq bighi’ Italy binant’a’i Mussolini ghol
ghehfgii t’oo nahji’ hanaadza. Badoglio
gholgheii t eiya Mussolini bich qqhji’ ’eel-
Le’. Badoglio naat’aanii si I [[go am, Itali
an bisilaago doo silaago nda at eetigii a
naa’ taa k’ideidoott’ih. Dine Italy yikaa’gi
keedahat’inigii t’eiya ahiga doo deinizin
da. Italian dine’e ’anaa’ yqqh niikaj doo
hodichin hazlfj’. Italian dine e naat aanii
Badoglio gholghehigii k’enahodoodleet di
diiniit deidi ini id.
America doo silaago binant’a’i Eisen
hower gholghehigii Italian binant a i
American bisilaago doo British bisilaago
Italian yit da’ahiganigii ’aadeidoos[itgc
at e yidiiniid. Italian bikeyah bikaa’gi chi
di naat’a’i ba nahaz’aneq (airfields) keyah
ta’i daniliinii bisilaago yaa deideez’q. Ital
ian bitsinaa’eet afdo yaa deideez a. Ital
ian bisilaago American doo British bisilaa
go bika ’adiijahgo Italy bighi’doo Beesh Bi
ch’ahii hadadiniilkat daaniigo ’adeehada
deesdzii’.
Italy bikaa’gi t’ah da’ahijiga. Italy bi
kaa’gi Beesh Bich’ahii t’66 ’ahayoi. Italy
bikaa’gi hozhq nahookqs bich’ijigo Salernc
hoolgheegi nihisilaago Beesh Bich’ahii yit
’atk’iijee’. ’Akwe’e taa ’iighisii da’ahiji
gqqgo ’ashdla’ yiska. ’Ako ’inda nihisilaa
go Beesh Bich’ahii yik’ehdadeesdlii’. Brit
ish bisilaago t’eiya kin ts’ida ’aghaadi bida
holniihii naaki deisna, jo ’ei Taranto doo
Brindisi gholghe. ’Ako ndi British bisilaago
t’aadoo yeigo ana, i yit da ahoogaa da. Sa
lerno hoolgheegi British bisilaago Ameri
can bisilaago yit ahiikai. Nihisilaago bi
chidi naat’a’i t’oo ’adahayoigo biniinaa
Beesh Bich’ahii yik ehdadeesdlii .
Italian bitsinaa’eef t’oo ’ahayoi nt qq .
Italy hoolghehedoo Italian bitsinaa’eefee
dah dahidii’eel doo keyah fa’i daniliinii yi
ch’odaazni’. Beesh Bich’ahii Italian bitsi
naa’eet yik’iijee’ doo fa’ taftf’aah dayiiznil.
Italian bitsinaa’eet t’oo ’ahayoi keyah fa i
daniliinii yich’odaazni . Ei beego kad ni
hitsinaa’eet tatkaa haz aagi t 66 iighisii
dabidziil.
Italian bisilaago doo Beesh Bich’ahii taa
dikwiigo haz’d sh[[ da ahiga. Italian bikin
Rome gholgheego dah shijaa qq Beesh Bi
ch’ahii deisna. Naaltsoos hane’ bee ndani
deehigii fa’ ’adaaniigo ’ee’ neishoodii bi’ee’
danineezigii binant’a’i Pope Pius gholgheii
Beesh Bich’ahii dabisna daani. Pope, Pius
kin Rome gholgheego dah shijaa’igi keeha
t’i.
Russiadi Beesh Bich’ahii bik’ehodeesdlu’..
Russia hoolgheedi Russian bisilaagc
Beesh Bich’ahii yik’ehdadeesdlii’. Beesh
Bich’ahii bichidi naat’a’i t’oo ’ahayoi Italy
di American doo British bisilaago yit da’a
higa. ’Ako Beesh Bich’ahii Russians yit da’-
’ahiganiji Beesh Bich’ahii bichidi naat’a’i
doo hozhq Iq’i da, doo ’ei bininaa doo dabi
dziil da. Beesh Bich’ahii t’oo nidaneecheet
doo t’oo ’ahayoi ndabi’diztseed doo Iq’i bi’-
disna. Russians t’eiya Donets Basin hool
ghehigii ndeisna. Dii Donets Basin hool
ghehegi t’oo ’ahayoigo beesh doo teejin ha
daageed. Dii teejin doo beeshigii Russians
y\ din danili, haala ’ei bee chidi naat’a’i doo
chidi naa’na’i doo bee’eldqqh ’adaal’i.
Pacific bikaa’gi fa’ ndahoodzaa.
Nihisilaago t’aa ’iighisii yeigo Binaa’a
daatts’ozi yit da’ahoogaq’. Binaa’adaat
ts’ozi bikeyah fa’ Marcus Island gholghehi
gi.i American bitsinaa’eet fa’ yaa tiih yikai.
’Akwe’e American chidi naat’a’i ba haz’a
nqq dayiifchxq’ doo chidi naat’a’i t’oo ’aha
yoi ’adeisdjid. Marcus Island t’eiya Binaa
’adaafts’ozi bikeyah si’anidoo t’aa ’ahanigi
'ahoolghe.
NIHISILAAGO LAE HOOLGHEHIGII DEISNA
IHHOOUItICII
Vol. 1, No. 3
ITALY KEYAH LA’I DANILIINII YICHT AADAHOOST’HD
KEYAH LA’I DANILIINII T’AH NAAS YIKAH
American bichidi naat’a’i afdo’ Binaa
adaafts’ozi bikeyah Kuriles Islands daol
ghehigii yik’iji’ hadah ’ada’iiznil. ’Akwe’e
nihichidi naat’a’i ts’ida ’aghaadi ’adanif
tsxoii fa’ nihaa daozba. Binaa’adaafts’ozi
do’ chidi naat’a’i fa’ baa daozba doo tsi
naa’eef do’fa’ bits’aq ’atidaalyaa.
General Me Arthur keyah New Guinea
gholghehigii bikaa’gi Lae hoolgheego haz
anigii haashii nizahdqe’ yinaha’aago hool
zhiizh. T’aa ’aniidigo nihisilaago dii Lae
hoolghehiji’ tsinaa’eef yikaa’doo dzifts’a
nijee’. La’ t’eiya chidi naat’a’i yikaa’deq’
hadah dah diijee’. Nihisilaago Lae hool
ghehigii yinazt’i’ doo deisna. General Mc-
Arthur dii keyahigii bikaa’gi naanafahgo
Salamaua hoolgheego haz’anigii yininaa
ha’a. Dii haz’anigii Binaa’adaafts’ozi yee
dabidziil.
Naat’danii fa’ rsinaanaltj.
Asia hoolgheegi keyah ta’i daniliinii
naat’aanii fa’ ninaadeistf. Dii naat’aanii
naajisdli’igii Lord Louis Mountbatten jool
ghe. Dii naat’aanii sili’igii ghodahgo doo
ni’ bikaa’gi doo tafkaa’ da’ahijigaqgi ’ayoo
bit beehozin. Naaltsoos hane’ bee nidani
deehigii fa’ ’adaaniigo Burma hoolgheegi
t’aa ’iighisii da’ahizhdoogqqt daani. Jo ’ei
Lord Louis Mountbatten bik’ehgo da’ahi
zhdoogqqt. Dii Burma hoolgheegi da’ahi
zhdoogatigii Chinese t’aa ’iighisii bee bika
’i’doolghot.
o
Leeh dahodii niit dooleef biniighe nahodii
t’dmgnC
Naabeeho dine danilinigii doo ’asdzani
danilinigii t’oo ’ahayoi silaago ’atah daaz
lii’. Bikeyah ya ’atidaat’iigo fa’ ’adaadin
sil[f’. Jo ’akodaane’igii dii keyah t’aa shii
daa’dii bijei bii’ naaz’anqe doo ’ayoi ’ada
yo’ninqq bikaa’ji’ ninahajaahgo ya’at’eeh.
Naat’aanii t'aaio'l teeh daho’dii’nifigii
biniighe Tseghahoodzani doo Tsehootsooi
bita’gi keyah nahodidoo’aafgo beesh bqah
dah naazniligii yee ba dahoot’a’. ’Ei t’aa
akodzaa doo ’at’ah ’inda bizhi’ ’adoolniit.
’At’ah naanafahgo Naabeeho bikeyah
bikaa’gi teeh daho’dii’niit biniighe keyah
ninaahodidoot’aaf ho’doo’niidgo tahgo ni
naahodidoot’aaf. Jo ’ei t’aa ’aanii ’ako
neehgo naat’aan'i t’aafa’i ninaahodidoo
t’aafgo bee ba hool’a’.
o
Bini’ant aatsoh nidizidqq bighi’ ’aheehe
shiihji tabqqhgi tsinaa’eeftsoh fa’ anaa
nalyaa doo 7 ' bee yeeji’.
Shadi’aah biyaaji keyah dah naanast’a
nigii bikaa’gi Indians t’eiya agha keeda
hat’i, Bilagaanaa t’eiya t’aa ’a’oh. Indians
adahootts’iisigo k’eeda’didleeh. Bilii’ ti’i
gii doo daalq’i da. Bidibe ’adaatch’ifdi,
beegashii doo tt’izi doo telii doo bisoodi ta’
bee daholq.
Bidada’ak’ehgoo beegashii yee ninada
hwiitdla’. Bee nahwiildlaadi t’eiya tsin bee
’adaalyaa. Lahda beehagod t’eiya bida
da’ak’ehgoo yee dah nidahodiniitchxa’.
Dibe t’eiya Naabeeho bidibe ndahalin.
Dibe bighaa’ danineez doo yitt’o ya’adaa
t’eeh. ’Asdzani danilinigii yit dabighanii
t’aa aftso ee’ ya deitt’o. Dine danilinigii
bitt’aaji’ee’ doodeiji’e’igii doo beeldlei yee
ndaakai. ’Asdzani t’eiya bitt’aakat daho
lq, doo beeldlei yee ndaakai. Dii t’aa ’aftso
’aghaa’ bee ’adaalyaa. Dine, ’asdzani doo
atchini t’aa ’aftso bich’ah ’aghaa’ bee ’6-
daalyaa. Bich’ah t’eiya t’aa aftso ’ahidaaf
e.
Kin t’eiya biyaadqq’ bis bee adcalyaa
doo bikaa’dqe’ t’eiya tt’oh beedahaashjee’
haala t’oo ’ahayoigo tsin bidin hoghee’go
SOUTH AMERICADI INDIANS BAA DAHOJOOBAI
John M. Cooper
Oct. 1, 1943
Waashindoon yd ndaalnishigii Indians ’a
gha bich’odanohnih ha niigo bee baa hwii
nist’iid.
Bini’ant’qatsoh tsosts’id doo tseebii doc
nahast’eigoo yoofkateedqq’ Waashindoon
di bidine’e ya dah nahaaztanigii (Senate)
fa’ bqah haa’niligii (sub-committees) Bee’-
eldiilasinildi ’atah ’ada’iilaa. ’Aadi keyah
tsosts’id nahasdzooigii doo keyah haash[[
neelaa’ baa dahwiinist’iid.
Nevada hoolghehedoo Waashindoondi
bidine’e ya dah sidahigii (Senator Pat Mc-
Carron) ei adah nanidaahii nili. Yooto bi
nahasdzooigii (N. M.) bighi’doo Waashin
doondi bidine’e ya dah sidahigii (Senator
Chavez) afdo biinaat. ’Akat bistfee’ii doo
Indians t’oo ’ahayoi dabiinaat.
Bilagaanaa bilii’ daholonigii (ranchers)
c
Kin nidaainishi ha’ni.
Naabeeho dine danilinigii naakidi neez
nadiingo doo ’asdzani do’ fa’ t’aa ’iighisii
t’aa tsxntgo ghoshdqe’ ha’ni Kin
Nihisilaago t’aa ’iighisii t’aa tsxiifgo bee
’eldqqh bikq’ bee da’ahijiganigii bich’i’ ’a
hidoogeet ’ei biniighe.
Kin Lanidi Naabeeho kin ya adaat’eehii
ba holq. To sidooigii doo sik’azigii do’ holq.
Oita’ doo azee’ ’iit’ini doo asdzani ’azee’
’adeit’inigii (nurses) do’ fa’ holq. T’aa jiik’e
’ana’iilki’ (movies) doo bee nida’a’nehigii
holq.
Ndaalnishi dii’ doo bi’qq tsosts’id doo
tf’izh doobi aq naaki sindaogo ’ada’iit’aah.
T’aa ha’iyoonishigii beego t’aafahadi da
mi[go ’aleehji’ dizdiin doo ’ashdladiin bee
so nidajiitb[[h. Naanish dayiichi[higfi t’eiya
t’ah nighohgo ’ada’iit’aah.
T’aa nijilnishgo t’aafa’i nahahgo t’eiya
naadiin hastaaji hozhnitneego haajilgh[h.
K’eedilgheego mdanit’ihign bina anish.
T’oo baa ntsahakeesgo Naabeeho bike
yah bikaa’gi tahgoo dii yihahigii bighi’ doo
ts’ida hozhq hdadi’noot’fit da. Haala dine
t’oo ’ahayoi danizaadgoo adahaaskai, ’66-
doo ’afdo’ doo hozhq ndahastqq da.
Tsenikanidi Naabeeho ba ak’aan bini
da’anishigi (flour mill) bini’ant’aatsoh ni
dizidigii bighi’ naada’deezhnish. Naabee
ho t’aa ’aftso tf’oh naadqa’ ndeineest’ani
gii kwe’e nidahoheehgo ’ak’aan niha ’ada
doolniit doodaii’ t’oo ’ak’aan t’aa ’iitdii
nasht’edaalyaaigii bit ’ahaada’iyoh’niit
Dii yihahigii bighi’ tt’oh naadaa’ doo Iq’i
dahazlii’ da ndi t’aa ’iighisii ya’adaat’eeh.
La’ts’aadah doo tseebiits’aadah nahas
dzooigii bighi’ bit nitsahakeesee bilaahdi
nahaz’a. Kin bighi’dee’ jeetid bee dahal
zhin, doo bii’ chadahatheet. Indians hash
tt’ish teets’aa’ t’eiya chodayoot’i.
Dii keyah South America gholghehigii
tahgoo t’aa ’iighisii bikaa’ dahoneezdo. Dii
dahoneezdooigoo tsin doo to t’oo ’adaha
yoi. Dii Indians kqo keedahat’inigii tsin bi
neest’q’ doo too’ dabich’iyq’. To daniliigoo
tsinaa’eet yee tadadikaah.
South America bikaa’gi naalghehe ya
naazdahi doo Iq’i da. ’Ako Indians doo bi
ch’iya’ naalghehe ba hooghandee’ ndayiit
niih da. T’aa bi bich’iya’ ninadeinitt’iih.
T’aatahadi damiigo na’adleehgo na’ii’ni
bit ’atah nda’adleeh, ’ako t’aadoo le’e jini
zingo ’aadi t’eiya nishohoot’eeh. ’Aadi di
ne t’aa bi ahaanda’iilniih. ’Akwe’e bisoo
di naadqa’ dabik’e nijitteeh.
T’aa dikwiigo da olta’. South Americadi
da’olta’goo Naakaii bizaad gholta’ doo bee
’ak’e’alchiigo bidahoo’aah, Bilagaanaa bi
zaad ’ei dooda. ’Azee’ ’iit’ini daniliinii ’at
do’ doo Iq’i da. ’Ako South Americadi In
dians t’aa hazho’o bich’i' ndahwii’naago
keedahat’i.
V/indow Rock, Arizona
AKAL BISTLEE’II INDIANS T’EIYA BICH’IJI HODLO DAANI
K’ad tonteel tse’naa keshmish bit
ida’ohfe’.
adaaniigo Naabeeho bikeyah ha’a’aah bi
ch’ijigo tsosts’id nahasdzo deitninigii bi
kaa’gi beehaz’aanii bik’ehgo dah ooldahi
gii aniigo Naabeeho ba ’akat bisttee’ii nah
ji’ hadinookat ni daani. Waashindoondi bee
haz’aanii ’adeit’inigii (Congress) Naabee
ho bikeyah doo ta’ bineidoot’aat da daani
niigo Senator Chavez ch’iini’q. ’Azhq ’ako
t’ee ndi Waashindoon ya ndaalnishigii
Naabeeho keyah fa’ ba bineidoot’aat dani
zingo dii tsosts’id nahasdzooigii ’adayiilaa,
niigo yikehaz’ah.
’Akat bisttee’ii ’adaaniigo Indians nani
se’ keyah bikaa’gi daholonigii doo ’aftso
chodayoot’ij da daani. Dii keyahigii Bila
gaanaa taji’ chodayoof’figo ya at eeh daa
ni.
aneelaq’go ch’iyaan tozis yee ndeiznil.
Naabeeho tseebiits’aadahigii yighi’ keeda
hat inigii da oita’goo t’aa bi ada ch’iyaan
tozis taadi miil biighahgo yee ndeiznil.
Da'olta'goo k asdaa taa aftso ’an
daalyaa.
’Oita’ ’qq ahdaalyaa doo t’aatahadi da
lij9° ozlli g° atchini da olta’igii kohoo
t eedaq’ t’aa ’akwe’e nahalzhiishgo atah
nasdli’qqgi at’eego atah ninaanasdlfj’ ’6l
- ’qq andaalyaago Tsetichii’ dah ’azka
nigi doo Kinteelgi (Pueblo Pintado) jfolta’-
igii t’aadoo ba’olta’i ba shoozt’e’ da. Dii
qhaai Kin Ligaaigi (Moenave) doo Shaq’to
higi jf olta’igii doo naa’iidooltah da sha -
shin.
9,66 ta’ atchini adaatch’[[di. Dii
kqq ’atchini doo Iq’i atah nadieeh dago ’a
t ah ba’olta’i naanata’ da’olta’goo hats aa’
’ahidookah.
Naabeeho t’oo ahayoi anaa’ binda a
nishgoo ’aheeskai. Ndi daolta’goo ta’ ba
atchini t’oo ahayoi atah andayiidlaa, a
ko ’ei bee baa ntsahakeesgo Naabeeho k’ad
biniighe ihoo’aahii bit beedahozin la hwii
nidzin.
Ba olta i nishohoot’eehgi Naabeeho yin
daalnishigii t’aa hazho’o bee bich’iji ’az
fQQ9° yihah. ’Adahwiis’aagoo da olta qq
fa t aadoo qa andaalyaa da haala ba’ol
ta’i bidin hoghee’.
Naabeeho bikeyah bikda’gi tsghodiniih
naafniih.
T’aa ’aak’eed nahoodleet bik’eh ’awee’
Naabeeho daniliinii neeznadiin yilt’eegc
tsahodiniih ninadabittsi’, haala da’jish
chiinii ahashdlee’igo baa ntsidadzikees
K’ad taa dikwiigo shii Naabeeho bitahgi
tsahodiniih bihane’.
Atchini yazhi tsahodiniih bidilneehgc
’iishjqa bichaan tozhaan doo tatf’id naha
lingo doott’izhgo t’aata’aji taadi dayet
chi[h. T’aa ’akot’eego dikwii da yitkaahgo
bitah doo hwiinaa da abit’jih doo bitah ho
niigah doo yeigo bi’niitheeh.
Dine bqah dahaz’aanii bichaanigii bi
ts aadoo dine shanah niliinii tsahodiniih bi
dilnah. Dine kot’eego ada’at’ijgo t’eiya
’awee’ yisdahidookah:
Tozis doo bee alt’o’i nideitbishgo. t
Abe’ nideitbishgo.
Tse’edq’ii nideittseedgo.
Bila taadeigisgo ’inda ’awee’ ninadeidiit
teehgo.
Hwe awee’ da’iliinii awee’ too bqqh da
hoo aahigo azee’ al iigoo adajiijaahgc
ya’at’eeh.
—o—
Tse’edq’ii baahadzidgo at’e. T’aadoo
le’e t’oo badaa’ihii yits’qadoo ’aah daho
yoot aatii yit nidaajeeh. Atchini yazhi bi
fsa dahodiniihigii doo tsahodiniihtsoh ghol
gheii t aa ’aftso tse’edq’ii bits aadoo haha
t’eeh. Bi’oh nda’iisda’igii feezh bik’iji’ ko
daahte’, nihich’e’edqq’ ya’at’eehgo ada
hwiinohsin doo tse ed6‘ii ndaattseed.