Adahooniłigii. [volume], November 01, 1943, Image 1

About Adahooniłigii. [volume] (Phoenix [Ariz.]) 1943-????

Image provided by: Arizona State Library, Archives and Public Records; Phoenix, AZ

                
Ihoo’aah biniighe, taa ho honi
tsekees bik’ehgo na’ada biniighe,
doo naas ’adooldah biniighe.
NIHISILAAGO ITALYDI BEESH BICH’AHII YIL DA’AH IGA
KEYAH LAM DANILIINII NAPLES DEISNA
Germans nahookpsjigo Daneecheeh
Bini’ant aats’ozi nidizidpp bighi Amer
ican bisilqago doo British bishilaago keyah
Italy gholghehigii yiih yiza. Italian bisila
ago t’eiya keyah la’i danaliinii yich [ aa
dahoost’ijd. Beesh Bich’ahii keyah Italy
gholghehigii yii’ndaakai yee t eiya anaa
t’aa k’ideist’i’. Jo ’ei American bisilaago
doo British bisilaago Salerno hoolgheegi
Beesh Bich’ahii yil da’ahoogqq’. ’Akwe’e
Beesh Bich’ahii bik’ehodeesdlii’ ndi keyah
la’i daniliinii bisilaago neeznaadi mill yilt’-
eegoyaqh haniidee’, jo eila’ ndabi diztseed
doo la’ tidaalna doo la’ dabi’disna. Beesh
Bich’ahii bik’ehodidleehgo kin too ’ahayoi
Naples gholgheego dah shijaa’igii yich’i’go
dadineezhchacT.
Dii kin Naples gholgheego dah shijaa’-
igii t’eiya ’aghaadi biholniih, haala ’akwe’e
nizhonigo tsinaa’eel ba nahaz’a. Keyah la’i
daniliinii kin Naples gholghehigii yaa tiih
naanaajee’go Beesh Bich’ahii tooh Volturnc
gholgheego nilinigii yich’i’go naadadine
ezhchqa’. Ts’ida ’iidaq’ t’oo ’ahayoi ndaha
staago dii tooh Volturno gholghehigii gho
’qdaazgo’. Dii tooh gho’adaazgo’igii Beesh
Bich’ahii yika ’eelghod. ( tohigii keyah
la’i daniliinii bisilaago t’aa ’iighisii deine
estl’ah. Keyah leu daniliinii bisilaago t aa
’iighisii dabi’doldon ndi tooh ha’naa niniza.
’Aadoo Beesh Bich’ahii nahookps biyaajigo
kin Rome gholgheego dah naanashjaa’igii
yich’i’ naadadineezhchqq’.
American doo British bisilaago Salerno
doo Naples hoolgheegi doo tooh Volturno
gholgheego nilinigi da ahooga igii silaago
binant’a’i General Mark Clark gholgheii
bik’ehgo da’ahijoogaq’. Nadnalaji t eiya
British bisilaago binant’a’i General Mont
gomery gholgheii dah nap’oo’ish. ’Ei kin
Foggia gholghehigii doo ei taa iighisii
biholniih nt’ee deisna. Dii Foggia hoolghe
hidoo chidi naat’a’i naadadiit’ahgo Beesh
Bich’ahii bikeyah bikaa’gi kin Iq’i dah na
azhjaa’igii yik iji hadah anda ii nil.
Keyah Italy gholgheego si’anidoo t’aa
ahanigi keyah la’ Balkans daolghe. Dii
Balkans hoolghehigi Beesh Bich’ahii nda
akaigo nizaaagoo ’ahoolzhiizh. K ad t eiya
dine Balkans hoolghehigi keedahat’inigii
Beesh Bich’aKii tad ’iighisii yil da’ahigq.
’£i biniinaa Beesh Bich ahii bisilaago too
’ahayoi ’aaji’ konaanalyaa. Jo ’ako Russia
hoolghehidi doo Italy hoolghehidi Beesh
Bich’ahii t’aa bi’oh neheleeh.
Russiadi Germans Bik’ehodidl*
Russia bisilaago tooh Dnieper gholghe
ego niliniji’ Beesh Bich’ahii 'andeinees
kaad. Dii tooh Dnieper gholgheego nilinigi
Beesh Bich’ahii t’aa ’iighisii hast’e’adadiil
yaa. K’ad doo ndddadiniirheeJ da da
diiniid. Russian bisilaago kin la’ t’aa ’iighi
sii bidaholnihigii la’ Beesh Bich'ahii yaa
hdayoosba.
Atlantic Bikaa’gi ’Anaa’ Ndahasdlu’
Bini’ant’qats’ozi doo bini’ant’aatsoh ndi
zidigii bighi’ Beesh Bich’ahii bitsinaa’eel
taltl’aahdi ndaakaaigii keyah la’i danili
inii bitsinaa’eel t’aa dikwii taah dayiiznil.
Ghaqji’ ndizidigii bighi’ Beesh Bich’ahii
bitsinaa’eel taltl’aahdi ndaakaaigii ’ad
anaadahoolchijd. Keyah la’i daniliinii
bitsinaa’eel dikwii shii taah yi’nil. Beesh Bi
ch’ahii torpedo lahgo ’anaadaat’ee lei’ doo
bee’eldqqhtsoh lahgo ’anaadaat’ee Lei’ yee
hak’iijee’. Tsinaa’eel taltl’aahdi ndaakaa
igii t’aalahagoo t’oo ’ahayoi ndaakaigo
wolf pack (ma’iitsoh t’aalahagoo naajeeh)
deilni. Jo ’ei k’ad Beesh Bich’ahii bitsinaa’-
eel taltl’aahdi ndaakaaigii ’akot’eego bil
da’ahijiga. Ghaqji’ ndizidigii bighi’ dii
Beesh Bich’ahii bitsinaa’eel nihitsinaa’eel
t’oo ’ahayoi taah dayiiznil.
ADAHOONItfCd
Vol. 1 No. 4
Tonteel Pacific Gholghehigii Bikda’gi
'Anaa' Biniighe Hasht’ehodi’neeh
Ghaqji’ t’oo hayiilkaneedqq’ tonteel Pa
cific gholghehigii bikaa’gi doo hozhq da’-
ahijigqagoo hoolzhiizh. T’aa dikwiidi da’-
ahijoogaa’. Dii t’aa ’adahoolts’iisigo 'alk
’eedajiijahigii bee baa ntsahakeesgo t’aa
hahi t’aa ’iighisii bidziilgo ’alk’ineidoojah
sha’shin hwiinidzin.
T’oo ’anaa’ hazii’eqdqa’ Binaa’ddaalts’-
ozi tonteel bikaa’gi keyah la’ Wake Island
gholghehigii United States bisilaago Ma
rines daolghehigii yaa dayoosba. Binaa’a
daalts’ozi dii keyahigii bikaa’gi ’ayoi ’ah
oniltsxogo chidi naat’a’i ba haz’aqgo (air
field) adayiilaa. Ghaqji’ ndizidigii bighi’
nihitsinaa’eel bee da’ahiijiganigii doo chidi
naat’a’i dii keyahigii yaa tiih yijee’. Dii
keyahigii bikaa’gi chidi naat’a’i ba haz’-
aneq doo chidi naat’a’i la’ Binaa’adaalts’-
ozi bits’qa’ doo chonddnaoot’n’ ’at’eegoo
’adaalyaa.
Nihisilaago Marines daolghehigii ton
teel bikaa’gi keyah alts’iisigo Nanumea
hoolgheego dah si’anigii t’aadoo yeigo baa
da’ahijigani deisna. Dii keyahigii bikaa’doo
’inda keyah naanala’ Gilbert Island ghol
ghehigii bich’i’ hdidoozeligii bihoneedza.
Dii keyah Gilbert Island gholghehigii t’eiya
ts’ida ’aghaadi Binaa’adaalts’ozi yee dab
idziil.
Keyah Solomon Islands daolghehigii
bikaa’doo Binaa’adaalts’ozi ch’eeh hadah
inicheeh. American bitsinaa’eel doo bichidi
naat’a’i dii Binaa’adaalts’ozi tsinaa’eel yee
ndadinichehigii yik’ineijah.
Binaa’adaalts’ozi adaaniigo t’aa nihi
nihisilaago k’asdaa’ t’aa ’ate yisdd dasii’nit*
daani. Americans ’adaaniigo t’eiya Binaa
’adaalts’ozi bitsinaa’eel t’oo ’ahayoi taah
yi’nil doo Binaa’adaalts’ozi bisilaago t’oo
’ahayoi naaztseed daani.
Keyah New Guinea gholgheego si anigii
bikaa’gi t’aa ’iighisii bidaholniihgo nahaz -
anidoo General MacArthur Binaa adaalts
’ozi hadadiniiikal niigoyaa na’a’eesh. Bini
’ant’aatsoh ndizidpp bighi’ nihisilaago Sal
amaua doo Lae hoolgheego haz’anigii deis
na. Ghqaji’ ndizidigii bighi’ t’eiya lahgo
Finschhaven gholgheego haz’anigii deisna.
Silaago doo silaago nda al’eeligii doo
Marines ’atsi’ deiyaa dooleel biniighe ba
baa haah hasin. Dii keyah nihil dah si’an
igii bikda’gi dine t’oo ahayoi 166’ t’eiya
’agha deiya, ako silaago ’ats[’ t’aa ’alaji’
ba holo. Loo’ ’agha daadaago ’atsi’ la’i ho
-199 dooleelgo’at’e.
Keyah bikaa’gi t’aa laagoo 166 ninada
nilt’iihgo ’ate. Jo ’ei be’ak’id doo tooh danil
inigii bighi’ k’eedadilgheeh. Dii be’ak’id
igii bighi’ 166’ ninadanit’i(h da’ak’ehgi
nanise’ daadanigii ninadanit’ihigi ’at’eego.
Naabeeho bikeyah bikda’gi doo naana
lahgoo keyah bikaa’ ’adahoot’ehigi ’at’eego
bikaa tooh danilinigii doo be’ak’id holog
da, ’ako ndi Naabeeho bikeyah bikda’gi to
daholonigii bighi’ 166’ k’idadeesyaago 166’
nidadinoot’[ilgo ’at’e.
Naabeeho bikeyah bikda’gi be’ak’id bee
nda’nighgqsh biniighe dah naazghinigii
bighi’ loo’ k’idadeesyaago nidadinoot’i[lgo
haz’d. Da’ak’eh halanigi dd’deeltl’inigii
’altso ’alyaago 166’ Iq’i bighi’ F 10199 dooleel
go haz’d.
Da’ak’eh bikda’gi baa ahayaago k’idil
ghehigi ’at’eegoldo’ baa ’ahaydqgobe’ak’id
bighi’ k’idilgheeh. Be’ak’id 166’ t’aa yineel
’anigo bii’ haleeh. Jo ’ei lahda 166’ ’adaalts
’iisigii t’eiya t’oo ’ahayoi haleeh, lahda t’ei
ya 166 danitsxaazigii t’aa dikwii haleeh.
November 1, 1943
LOO’ CH’IYAAN BINIIGHE
Thomas K. Chamberlain
NAABEEHO DIN E ANAA’ ’ATE’At’INIGn Bit BEEDAH6ZIN
SILAAGODEi’ DOO NIDA’ANISHDEE’ DINE HA’NI
'Azhe'e Daniliinii Silaago Adabi’dilne’
Silaagodep’ dine la’ naabidi’nidzin Dine
’asdzani bee ’adaadinigii doo dine ’asd
zani bee daholqq ndi ba alchini adaadin
igii ’altso silaago daazl|[. K’ad t’eiya dine
baalchini daholonigii hakeyah bik’i daz
dooldzil biniighe silaago dazhdooleel. Na
abeeho ba’alchini daholonigii t’aa ’iidaq
t oo ahayoi silaago atah daazlif. Dii ’aniid
naahodeest’anigii bik’ehgo Naabeeho dine
danilinigii t’oo ’ahayoi silaago naadadood
leel.
Hwe’esdzaan doo ha alchini t’aala’i ni
zinigo t’aa nahidiziid bik’eh beeso bich’[’
ndahalghee dooleef. T’aa silaago jileeh shif
hwe’esdzqa doo ha alchini ba naaltsoos
hazhdidooliil, ’ako ’inda bich’i’ nda’iilghee
dooleel. Silaagoo dasidoohkaaigii dii naalt-
Noabeeho Silaago ’Atah Danilinigii
Naabeeho ashiike t’oo ’ahayoi doo Na
abeeho ’at’eeke la’ silaago ’atah danil[.
’Ashiike danilinigii t’eiya nahasdzaan t’aa
dah si’aa ht’pe’ yikda’ nidaakai. T’aa ’altso
binaanish daniliinii ya at’eehgo yaa nda
akai, doo t’aa ’ei bee Naabeeho dine’e t’aa
yil ’aa nt’ee’ bee baa ha’niih. ’Ashiike la
taadoo yik’ee bil daaghe’igoo doo binaan
ish ya’at’eehgo naas deilt’ehigii yee beesh
naadajiilbijhigii (medals) naadayiisbq.
Binaa adaalts ozi Keyah American
Gholghehigii Yikaa’gi Keedahat’inigii
Binaa’adaalts oziTa’ Beesh Bich’ahii yil
da’ahigq. Jo ’ei Binaa’adaalts’ozi dii keyah
nihil dah si’anigii bikaa’doo nahat’ahigii
bil da’iliinii ’adaat’i. Daghashijaa’ bina
hat’a’ doo Binaa’adaalts’ozi bikeyah Japan
gholghehigii bikaa’doo nahat’ahigii doo bil
ya’adaat’eeh da. Jo 'ei nihich’iji daniliigo
ndaaldzil. Silaago ya’at’eehii danili doo
t’aa ’iighisii yeigo ’atah da’ahiga.
Dii Binaa’adaalts’ozi ya’at’eehgo ntsi
daakeesii nihich’iji danilinigii nihinant’a’i
danilinigii t’aa yaa ’aheeh danizin. Binaa’-
ddaalts’ozi bil keedahwiit’inigii la’ Waash
indoon ya nidaainish.
Loo’ danitsxaazigii t’aa dikwii holgggo ya
’at’eeh, 166’ ’adaalts’iisigii t’oo ’ahayoigo
doo yd’dt’eeh da. Dine 166’ taah yi’niil bil
beedahozinii ’adaaniigo 166’ bizee’ daho
teeligii blask bass deilninigii doo 166’ blue
gill sunfish bil taah yi’nilgo ya’at’eehgo
166’ ndnit’iih daani. Haala 166’ bass daol
ghehigii 166’ la’ bluegills daolghehigii deil
deel, ’ako doo t’oo ’ahayoi yileeh da.
Naabeeho yindaalnishigii be’ak’id dah
naazghf[go6 166’ black bass daolgheh
igii doo bl ueg ill sunfish daolghehigii taah
hidoo’nil daaniigo yindaha’dh. ’Ako. ndi
fahgoo 166’ lahgo ’adaolghehigii ’aldo’ k’i
didoolgheel. Dii 166’ k’idadeesyahigii da
nitsxaaz daazl[i’go daadaq dooleel. Dii be’-
ak’id daholgggoo ts’ida beehozingo 166’
k’idadidoolgheel. ’Ei bqq Naabeeho bike
yah bikaa’gi be’ak’id daholoogoo naat
’aanii t’aa la’i t’aadoo yiniihi doo 166’ k’i
didoolgheel da.
Loo’ doodi[l biniighe t’aa Iq’igi ’at’eego
hast’edaalne’. Dah diniilghaazh nahalingo
’ak’ah bee daalt’ees. Nahookqs biyaaji In
dians keedahat’inigii ’akot’eego 166’ tsiid
yikaa’deilt’ees. Loo’ la’ daalgan. Loo’ ’al
do’ la’ yadiizini bee nidaa’nil. Naalghehe
ya naazdahi 166’ yadiizini bee naazniligii
baa nidahaniih.
V/indow Rcxik, Arizona
America bikda’gi t’aa nihi nihin
tsekees bik’ehgo keehwiit’inigii
baa ’aheeh daniidzin.
soos hadazhdile’igii t’aa iighisii binda’ido-
Ikid. T’ah doo silaagoo dah dahidoohkaah
daa’ dii naaltsoosigii biniighe Tseghahood
zanigi nihohkaah doodaii’ naat’aaniish
chiin niha naazdahigii biniighe baa hohka
ahgo niha hadeididooliiT. T’aadoo silaagoo
dashdiighahi Tseghahoodzanigi beesh t’qhi
bahooghanigi (Census Office) ha’alchini
bizhi doo beeddahaiigii doo binumber bi
na idizhdoolkil doodaii naat’aaniishchiin
(District Supervisor) t’aa ha sidaa shii ha
na’ididoolkil. Ha’alchini bizhi’ doo beed
dahaiigii doo bibeesh t’ahi (Census Num
ber) t’aa naaki nilfigo ‘ t’eiya haalchini
beeso bich’i nidahalghee dooleelee (allot
ment) biniinaa niitl’ah. T’aadoo silaago
adanihi’a’ilne’i dii t’aa ’altso niha k’idah
azdoqdgo t’eiya doo ’anahoot’i’ da. ’Ako
’inda silaagoo hidoohkaahgo ya’at eeh.
Ni'iijihidi Dine Bidin Hoghee
Ni’iijihidi doo too tsin bee na’a’nee da
haala ei taa altso Naabeeho daabi. Tsin
t’ah daneesehigii doo hich’iish da. Tsin da
neeyanigii t’eiya ndahajiih.
Ni iijihidoo k’ad tsin niheeshjii baa nda
haniihigii ei t aa altso ’anaa’ji’ chodaoo i.
Naabeeho ni’iijihigi naanishigii t’da na
as deiTt’eehgo bee t’aa tsx[[lgo ’ak’ehodi
doodleel. Ni iijihidoo dine ndadoolnishii
bika chohoo’i. Na’anishgi t’eiya k’ad dii’
dootl’izh doo ba’qq litso doo tsasts’id dootl
izhji nihool aago ahee’iilkeed. Naabeeho
t aa naanish deinizin sh[i t’aa ni’iijihigi
yiniighe nehekaahgo ya at eeh.
'Asdzani ’Azee 1 *Al’i Yidahoot’aah
Keyah nihil dah si’anigii bikaa’gi asd
zani azee’ adeil’inigii bidin hoghee’. Waa
shindoon dii aniid naahodeest anigii yika
’eelghod. Beehaz’aanii ’adeil’inigii (Con
gress) dii ’asdzani ’idahwiidool’alig ii ya
beesO ) nde.z ni l. At eeke Indians danilinigii
laa ’ihwiideesh’adl danizinigii doo bee
haz aanii t’aa yineel’qqgo dii ’aniid naa
hodeestanigii yik’ehgo ’ihwiidoolaalgo
haz a. azee ’adeil’inigii yee hadadit
ehigii doo naaltsoos doo bike ’ihwiidoo’al
igii (tuition) doo t aadoo lee beeso bike
ats adahinidehigii t’da altso Waashindoon
yik e asla. T’ah ihojiilaahgo aldo’ nind
hahaahji’ hach’i’ ni’iilghee dooleel, ’azha
alch [idi ndi. ’fhojiiT’qq’ doo ’anaa’ ninit’-
i ji taa haadi da Waashindoon naanish
haa yidini’aq shiigi naashnishgo ’ahodool
zhish jiniigo adeehazdidzih.
Naabeeho ’at eeke t’aa ihwiideesh’adl
danohsinigii Tseghahoodzanigi ’olta ba
hooghanigi (Education Division) biniighe
nihohkaah.
Naaltsoos Bik’ehgo Nda’iiniihigii Dpigii
Ghaqji ndizidigii bighi’ ’akeedi damiigo
azl [ qp bighi naaltsoos bik’ehgo ch’iyaan
ndahaniihigii di’igii ninaanas’nii’. Dii na
altsoos di i gone’ nadhasdli’igii t’aa ’anol
tso nihee holqqgo ya’at’eeh. Office of Price
Administration gholgheii adaaniigo naalt
soos bik ehgo nda’iiniihigii t’aa k’ad t’eiya
ninaadoo nih sha’shin daani. Dii naaltsoos
igii chodeiil i[go as’ahgoo ahodoolzhish.
Naaki daats’i bee nidoohah. Dii ch’iydan
bi naaltsoos igii yeigo baa adaholyq. T’aa
doo yoo’ ’adahohnili.
Dii naaltsoos bik’ehgo nda’iiniihigii dfi
gone naahasdli igii nihee adingo naat
aaniishchiin niha naazdahigii biniighe
baa nohkaah. Naaltsoos bik ehgo nda’iinii
higii taa’ gone’ hazli’ep binahji’ t eiya dii
naaltsoos di’igii nishohoot’eeh, ei bqq ei
’aldo’ nidahohjdah.