Ameryka. [volume], November 19, 1898, Image 1

About Ameryka. [volume] (Toledo, Ohio) 1893-1902

Image provided by: Ohio History Connection, Columbus, OH

                
Za $1.50
polski Bmcr\)ka
WYCHODZI W KAŻDĄ SOBOTĘ.
PBBITUMBBATA WYNOSI ttJ*BOCIM1B.
i Ą. Paryski, Wydawca,
mi
IDBOH ST., TOLEDO, ODO.
Teltfon BdTa No. ttoi.
PREMIA "AMERYKI"
będziemy posyłać:
1. "Amerykę" na rok.
2. W prezencie poślemy książek za
50 centów.
Za $2.00.
Kto przyśle $2.00, zamiast 11.50, to
może wybrać książek z katalogu za
$1
.00 i pokwitowany będzie za gaze
tę na cary rok. Jeżeli kto nie chce
ktfążek, może wybrać tuzin łyżeczek,
które warte są $1.00.
Za $2.50.
Kto przyśle $2 50, to będzie pokwi
towany za gazetę na cały rok i w pre
zencie może wybrać "Htereoskop," z
24 widokami Męki Pańskiej.
Za $3.0».
Śpecyalnie na krotki czas będziemy
wysyłać "Biblię czyli całkowite Pi
smo owięte" i kwitować za "Amery
kę" na 1 rok. B'biia sama warta $5.00.
AGENCI "AMERYKI.'
Władysław Michalski
będzie kolektował w Buffalo, Bata
via, Rochester, Tmawanda, Niagara
Falls, Dunkirk, Erie i Cleveland.
Michał P. Paryski
będzie ^olektował w Wheeling,
Steubenville, Pittsburg, McKee
sport i t. d.
P. Tomasz Maćkowiak,
ł,Ainerykę"
w Reading i okolicy,
Feliks Janiszewski
kolektuje w Detroit 1 okolicv.
Bazyli Cichocki
kolektuje w Winnipeg, Pleasant
Houie i okolicznych miastach w Ka
nadzie.
Na okaz posyłamy jeden numer gazety
darmo.
Na kredyt gazety ni książek nie wysy
łamy.
Podarunki dostają tylko ci abonenci,
którzy opłacają na cały rok z góry (t. j.
$1.50.
Nasi agenci mają ze sobą różne książki,
które wydają na premium do gazety i
sprzedają po nader niskich cenach.
Zwracamy uwagę, że agenci nie są w
Stanie wozić za sobą wszystkich książek
ale gdy kto chce nabyć jaką książkę, któ
rej agent ze sobą nie ma, to niech agen
towi zapłaci według ceny katalogu, a my
z księgarni wyślemy natychmiast żądaną
książkę.
Agen i wydają kwity na każdą ode
braną sumę.
Pieniądze i listy nalefcy przysyłać pro
sto do wydawcy, pod adresem:
A. A. Paryski,
325 Huron street,
Toledo, Ohio.
POWIEŚCI ARABSKIE
"Tysiąc Nocy i Jedna"
zawierające
67 POWIEŚCI
będziemy sprzelawać
ZA $1.00
do 3i grudnia, 1898 r.
Od 1 stycznia 1899 r. cena bę
dzie podwyższona na $2.00.
Na premium po tej cenie nie
wydajemy "Tysiąc Noc* i Jedna."
Potrzebujemy agentów do sprzedawa
nia książek i zbierauia abonentów. Spry
tny człowiek może zarobić łatwo $1(J00
na rok
mauamaa dła zamawiających cuzbtę
I KSL\ŻKL
1. Ws»elkf» ltety i obstaltmkl paoenmy pisać tyl
ko na Jednej stronie papieru.
2. nolety wypisać wyraźnie tjrtnły książek żą
danych, w jakiej oprawie,
i
wymienić ceną każdej
książki osobno*
S. Adres swój prosimy płaać wrratfnfo 1 w kał
dym liście, be* iwcglęck* na to, jak ftyrto kto pi*
sine do nas.
4. Pieniądze na ksiq£1d najbezpieczniej Jest
Jab
irzesłać przez poestq (PoeC-office Money Order
Exproes (Express Money Order).
jednak naU*y prtesłai do
Przekazy
ims,
bo bez takowych
pieniędzy nie modemu odebrać.
Odzie trudno do­
stać "Motegr Orda»," wtencras można pieniądze
przesłać w liście rejestrowanym (Registered Let
ter.) Przyjmujemy caeki i drafty bankowe, ale kto
oaybisty
ezek przysyła to powinien dołączyć 25c.
nn kaszta kolektowania i czekać aż eią przekona
my czy
u«aBkM
jest dobry.
Male sumy za kgiąiki
kto gazetą matna przesytat w markach {stamp*)
pocztowcu Wolimy gdy marki iedhoctiito
we Uar«k nie naMyy przyklejat do list*.
5. Czasami nie mamy żądanych książek w sa
gaflie, wl^« prosimy cierpliwie aaekać choć ty
kiej ksi
*yśmynłe byli w stanie dostarczyć ja-
w prsaeł^n
tygodnia, to zawiadomi­
my o tern, a na żądaoie wyślemy time książki w
odpowiedniej eeoie tub pieniądze zwrócimy. Przy
reklamaeyi pcoeimy podać date wysłanego obeta
lunkn, ile ptenjądzy wysłano,1 na jakie książki.
Reklamaepą nwręiqi-vmy tylko w przeciąga 80
dni.
Przesyłką od wszystkich książek, sprzedawa
nych podług cen katalogu, sami opłacamy. Na
^redyt gazety ani ksiąCek nie wysyłamy, tylko po
odebrania naieJOtoścl
Księgarzom, stejraUtom, agentom 1 bibliotekom
'—ay rahat.
i Hs«r nate*y przesyłać pod adreeem:
A. A. PARYSKI,
Prawa Kościelne,
TOLEDO, OHX&
czyli Ustawy o zarządz m' kod-.-io
łów i szkół rzymsko kaiol'ckicli w St
Zjedn Wydane dla użytku osób
świeckich. Uchwalone przez Rade
Plenarną Baltimorską. Przetłonn a
czone ze "Btatuta Diceceaani." 10
KRONIKA NOWOJORSKA
Gęste chmury dymu po ostatniej
zaciętej, jak zawsze, walce wyborczej
w New Yorku rzedną zwolna i niknę
W miarę ich znisania rozszerzają się
piersi obywateli i oddychają swobo
dniej, aczkolwiek nie zupełnie
jeszcze normalnie. Nienormalność po
woduje u republikanów nadmiar ra
dości z odniesionego zwycięstwa, u
demokratów ogrom przygnębienia z
doznanej porażki. Pierwsi nie posia
dają się prawie z tryumfu, drudzy z
przegranej Wzmiankujemy o tem.,
choć to objaw powtarzający się stale
i wszędzie po wyborach, gdyż tu to
podniecenie polityczne wzmogło się w
roku bieżącym do nadzwyczaj wyso
kiego stopnia. Rozważając tę sprawę,
spostrzegamy jej uzasadnienie.—De
mokraci mieli wszelkie szanse do
zwycięstwa, gdy przeciwnie republi
kanie nie posiadali ani piędzi, na
której mogliby stanąć do walki.
Ostatnia ad ministra cy a w Stanie była
repuklikańską i odznaczyła się de
fraudacyą milionów dolarów (przy
kanale Erie), tudzież głośnym billem
akcyzowym Rainesa, który tysiące
obywateli przyprawił o bankructwo.
Demokraci mieli więc wielką, jak ni
gdy przed tem, sposobność nietylko
do pokonania przeciwników, ale na
wet do zupełnego ich zmiażdżenia.
Lecz stało się inaczej: republikanie
odnieśli zwycięstwo prawie na całej
linii. Czemu to przypisać?—Różni
różnie twierdzą. Wielu zarzuca de
mokratom tchórzostwo, że nie oparli
się na głównym punkcie chicagoskiej
platformy, i że kierownictwo w kam
panii powierzyli "Tammany," która
w swoim czasie zasłynęła 1 korupcyi.
Nam się jednak zdaje, że przyczyn
porażki demokratów nie należy szu
kać tak głęboko. Przegrali oni, bo
kandydatem ze strony republikańskiej
na urząd gubernatora był pułkownik
Teodor Roosevelt. Obywatele, po
zostający pod świeżym wpływem woj
ny, która tak pomyślnie dla nich
wypadła, nie mogli po prostu odmó
wić swego gtosu bohaterowi z tej woj
ny bez względu na partyę, do której
należał. Śmiało twierdzić można, że
gdyby demokraci byli mieli takiego
kandydata, ich zwycięstwo byłoby o
wiele większe odętego, które odnieśli
ich przeciwnicy. Wynik z ostatnich
wyborów był czysto przypadkowym.
Przypadku tego widocznie nie prze
widywał zacny sędzia Van Wyck,
kandydat na gubernatora ze strony
demokratycznej, bo zapewne nie po
rzuciłby był dla złudnego urzędu
gubernatora posady, która mu przy
nosiła 817,000 rocznego dochodu.
Wśród tutejszych Polaków wspom
nienia z ostatnich wyborów pozostały
niewielkie. Kilka zebrali i pisemko
"Światło," którego żywot trwał za
ledwie kilkai godzin—to WBzyetkc,
Gdy się zważy, że w Większym New
Vorku żyje^przeszło 20,000 Polaków,
to doprawdy trudno uwierzyć, że nie
tworzą oni żadnej zgoła organizacyi
politycznej. Nie [ma też pomiędzy
tutejszą bracią polską ani republika
nów, ani demokratów, ani prohibicyc
nistów, ani populistów, ani socyali
stów i—Bóg wie—jakich tam jeszcze
"istów." Są natomiast "piwospijcy"
i "wódko8pijcy."gt Te newe nazwy
określają starych wyznawców zasady,
że przy wyborach wódka i piwo to
grunt—reszta furda, mociumdzieju.
Oczywiście, wypowiadając takie dic
'tum acerbum, zastrzedz się musimy,
że nie wypowiadamy tego o całej tu
tejszej kolonii, lecz o''
polity kierach.''
1'oniżające to stanowisko nowojorskich
Polaków najwięcej szkody*"przynosi
naturalnie im samyra. Nie mają ani
poważania u obcych, ani własnego
zadowolenia. Największa tego wina
s^ada—naszem zdaniem—na tutejszą
inteligencyę, która, zamiast starać się
o zaradzenie złemu, trzyma się na
uboczu, zachowuje się biernie.
Wprawdzie podjęcie takiej pracy po
łączone jest z wielu *przj krościami
nieprzyjemnościami, jak mamy te
go dowód choćby z upadłej "Gminy
Polskiej," ale przy silnej woli i wy
trwałości, przy gorącem, prawdziwem
ukochaniu naszej sprawy narodowej
wszelkie przeszkody i zapory prze
zwyciężyćby chyba można.
O ile poziom umysłowy naszej ko
lonii nie podnosi się nawet pod dobro
czynnym wpływem wolności w tym
kraju, o tyle, rzec można, "wiara
przodków" kwitnie i rozwijaBię znako
micie. Coraz to nowy kościół, coraz
to nowe bractwo lub siostrzeiistwo
rożaiicowe powstające świadczą o tem
wymownie. Oto i w ubiegłą niedzielę
odbyło się uroczyste poświęcenie no
wego polskiego kościoła pod wezwa
niem twórcy najstarszej pieśni polskiej
"Bogarodzico, Dziewico", św. Woj
ciecha, na rogu 150 ulicy i Robbins
ave. Aktu poświęcenia dokonał arcy
biskup Corrigan. W uroczystości
wzięły udział liczne Towarzystwa
polskie. Obowiązki proboszcza spra
wować będzie przy tym'kościele ks.
Stanisław Nowak. Rozumie się, że
ks. Strzelecki, proboszcz parafii św.
Stanisława, niezbyt łaskawem patrzy
okiem na ten nowy objaw wzrostu
świętej wiary rzymsko-katolickiej
wśród miejscowej Polonii. Żal za
cnemu proboszczowi, że piecza nad
wielu zbłąkanemi owieczkami została
mu przez to odjętą.
Kilku obywateli z obawy, aby
święta wiara rzymsko-katolicka nie
pochłonęła w zupełności naszych ro
daków i nie zaprzepaściła w głębiach
nieba ze stratą dla ziemi, postanowiło
założyć nową bibliotekę i czytelnię.
Nie wiadomo jednak, czy ten godny
uznania i poparcia zamiar nie spełźuie
na niczem, jak wiele innych przedsię
wzięć, które w ostatnich czasach po
wstawały i rozpryskały się, jak bańki
mydlane.
Przed kilkoma miesiącami nowojor
ski angielski "Journal", który zwykł
zamieszczać prędkie i fałszywe wia
domości, doniósł, że z końcem wrze
śnia przybędzie do Ameryki Henryk
Sienkiewicz. Okazało się, że donie
sieuie było fałszywe. Pomimo tego
Polacy tutejsi uparcie spodziewają się
przybycia wielkiego powieściopisarza
do tego kraju lada dzień i poczynili
już nawet pewne przygotowania na
jego przyjęcie. Zdaje nam się, że te
przygotowania są wcale niepotrzebne,
jakoż Sienkiewicz ma przemawiać w
grudniu w Warszawie przy odsłonię
ciu pomnika Mickiewicza. Lecz
mniejsza o to. Mówiąc o tem, chcemy
głównie zwrócić uwagę na artykulik
"Kuryera Nowojorskiego", który
dotyczy tej sprawy. Artykulik ten
jest takiem curriosum w swojem ro
dzaju, zawiera w sobie takie charakte
rystyczne znamię poniżenia prasy
polsko-amerykańskiej, że nie może
my powstrzymać się od przytoczenia
go tu w całości. Oto jego brzmienie:
"Jakkolwiek nie wiadomo ieszcze,
czy^ Sienkiewicz przyjedzie do Ame
ryki, Polacy nowojorscy czynią już
do jego przyjęcia przygotowania.
W przyszłą niedzielę ma się odbyć
posiedzenie prezesów i sekretarzy
Towarzystw nowojorskich, brooklyń
skichetc., celem opracowania progra
mu i obrania recepcyjnych komite
tów. Jak się dowiadujemy, przyjęcie
ma być uroczyste.
"Bardzopięknie. Ale my pozwolimy
sobie, choć nieproszeni, z obowiązku
dziennikarskiego, dać pewną wska
zówkę odnośnym komitetom. Miano
wicie, niech panowie, urządzający
przyjęcie, mają ciągle na pamięci, że
Henryk Sienkiewicz jest poddanym
rosyjskim, że zatem wszelkie demon
stracye anticarskie, wszelkie tromta
drackie przemówienia i "zbawiania
Polski" powinny być z programu re
cepcyjnego stanowczo wykluczone,
gdyż mogą niepowetowaną przynieść
naszemu wielkiemu powie
aciopisarzowi, bądź co bądź pozostają
cemu Jpod jurysdykeyą rosyjskiego
rządu.
"Piszący te słowa pamięta dobrze,
jaka nieprzyjemność spotkała Helenę
Modrzejewską, 2 obywatelkę amery
kańską w Rosy i, gdy odbywała tam
tournee artystyczną i gdy jej nakaza
no pośpiesznie opuścić posiadłości
carskie za błahą nawet mowę, wypo
wiedzianą w Chicago. Jeżeli więc
nie chcecie,"panowie komitetowi, na
razić sławnego gościa na kłopoty i
rządzić mu demonstracyjnem przy-
LkMOM.—••1
TOLEDO, OHIO, SOBOTA 19 LISTOPADA, 1898 VOL. XII.— NOV. 19, 1898.
jęciem niedźwiedzią usługę— dajcie
spokój wszelkim gołosłownym obja
wom groszowego patryotycznego entu
zyazmu. Urządźcie mu po prostu wie
czorek ściśle literacki, pamiętając o
tem, że autor "Potopu" jest powie
ściopisarzeni a nie politykiem a la Le
wakowski et consortes. Sienkiewicz
jest większym patryotą od naszych
patentowanych monopolistów, bo hi
storycznemi swemi powieściami roz
budził^ ducha narodowego, wskazał
słabe strony naszego dawnego ustroju
społecznego i wskazał drogę do lep
szej, samodzielnej przyszłości, a
wreszcie imię polskie przez genjusz
swój okrył nową sławą na całej kuli
ziemskiej."
Z tego artykuliku możua sądzić
o autorze tylko dwojako: że albo jest
służalcem moskiewskim, albo też cie
szy się grubą nieświadomością naj
prymitywniejszych rzeczy. Wie prze
cież każdy, że dziś nawet barbarzyń
ski rząd moskiewski uznaje zasadę,
iż pojedyńezy człowiek odpowiada
tylko za swoje czyny. Sienkiewicz
więc nie będzie mógł być pociągnięty
do odpowiedzialności za to, co inni,
przyjmując go, powiedzą.
Autor, popierając swoje szlachetne
przestrogi przykładem z Modrzejew
skiej, z jednej strony stanął w sprzecz
ności sam ze sobą (Modrzejewska od
powiedziała za własną mowę),
z drugiej zań rozminął się z prawdą w
przedstawieniu przyczyn nieprzyjem
ności, jakiej doznała nasza artystka
od Moskala. Nie możemy zaprzeczyć,
że autor ma dobrą pamięć, ale może
my mu powiedzieć, że ma złe wiado
mości.—Przyczyna wydalenia p. Mo
drzejewskiej z Warszawy w roku
1894 wcale była inna, niż ta, którą
podaje w swoim artykuliku szanowny
autor. Ponieważ może ona zaintereso
wać szerszy ogół, więc podajemy ją
tu w krótkości.
Przt z cały czas ostatniego naszego
powstania grano w teatrze krakow
skim patryotyczny dramat, osnuty na
tle powstania zr. 1831, p. t. "Bohater
w Powstaniu". W ostatnim akcie tej
sztuki jest scena, w której kilku
powstańców wnosi trumnę ze zwło
kami kolegi, poległego na polu walki.
Otóż zdarzyło się pewnego wieczora,
w którym, jak zwykle, grano w te
atrze krakowskim "Bohatera w Pow
staniu", że artyści, gdy spadła zasło
na po przedostatnim akcie, otrzymali
wiadomość o przywiezieniu do Kra
kowa zwłok ich kolegi Wapowskiego
który został zabity na polu walki
Modikejewska, która grała główną
rolę łkobiecą w rzeczonym dramacie
natychmiast poleciła przynieść
zwłozi Wapowskiego do teatru. Gdy
rozkaz jej spełniono, dała znak do
podniesienia kurtyny i wniesienia
ciała| W apowskiego na scenę. Wtedy
wobdc widzów, wzruszona do głębi
śmiercią swego kolegi i uniesiona jego
bohaterstwem, wygłosiła mowę, którą
tak dotkliwie rząd moskiewski odczuł
że jffl nie zapomniał nawet w trzydzie
ści jat potem, czego dał dowód w
wiadpmym rozkazie. Chwała i cześć
za to naszej kochanej artystce!
W tych dniach administracya "Si
ły,''tygodnika socyalistycznego, zo
stałi przeniesiona do naszego grodu
Redfikcya obrała sobie za siedzibę na
sze iniaato już przed kilku miesiąca
mi. tDobrze to dla tutejszej Polonii
bo Sędzię mogła teraz czerpać swoje
wiadomości i oświecać się ze zdrowego
źrói
w
J. Więckowski.
POWSTANIE DZIENNIKA.
W rzędzie nowoczesnych czynni
ków kultury dziennik niewątpliwie
zajmuje miejsce przednie. Dla sto
jących na czele oświaty jest on nie
zbędnym dla niewykształconych i
dla ftych, którzy nie mają zbyt wy
breqbych wymagań literackioh jest
on Jedynym mostem, który ich łą
czy życiem duohuwem. Całe tak
różnorodne i różnobarwne życie i
wiedza znajdują swój najzupełniej
szy wyraz w owym wielkim pótoku
zadrukowanego papieru, który
szeiu i naj^łówniejazem ogniwem
w łańouchu nowoczesnego żyoia spo
łeoiuejjro.
Pomimo wielkiej doniosłości dzien
nika, jako pośrednika w stosun
kaob życiowych i dla oświaty, po
czątki dziennikarstwa do niedawna
osłaniała gęsta mgła. Dopiero bada
niom Buęohera, na których w niniej
szem się opieramy, i kilku innym
uozonyin zawdzięczamy wyozerpu
jąoy obraz historyi dziennika.
Dziennik, podobnie jak list lub o
kólnik, wyniknął z potrzeby środka
do zawiadomień i zastosowania pisma,
oelem zaspokojenia tej potrzeby.
Gdy jednak list służy dla pojedyń
ezy oh osób, okólnik dla wielu okre
ślonyoh, dziennik jest przeznaczony
dla wszystkich. Założenie dzienni
ka, jako regularnego zbiofu i rozsy
łania wiadomość', budii rozmiarowo
o wiele szersze zainteresowanie się
sprawami publicznemi lub rozprze
strzenia zakres żyoia społeozuego
pr/ez obejmowanie rozlicznych sto
sunków i przez nawiązywanie łącz
nośoi w rozmaityoh sprawach. Ma
my atoli dowody, że dwa ostatnie
zadania przypadły dziennikowi do
piero w późniejszych czasach. Nie
można bowiem zastosować nazwy
dziennika ani do "auta diurna popu
li Romani" (sprawozdania dzienne
narodu rzymskiego), ani do "aota
Senatus" (protokóły z obrad senatu.)
Z wyrazem dziennik• spotykamy
się dopiero w Xi V i XV stuleciu.
Pierwotnie znaozyło to "co dzień
przynosi," więo wypadki z teraźaiej
szośoi, w przenośuem znaczeniu
zatem zawiadomienie o takiem zda
rzeniu. W szczególnośoi rozumiano
przez to doniesienie o wypadkach
politycznych, jak je kanoelarye
miejskie otrzymywały w listaoh lub
załąoznikach do tyohże od innyoh
miast »»Hm pejedyńo»ycfa -i
radnyoh, z któremi utrzymywały
stosunki. Sprawozdania takie były
dobrowolne i polegały na wzajem
ności. Z końcem XV stulecia pow
stała listowna wymiana pomiędzy
wybitnemi osobistościami życia pu
blicznego i nauki na szersie rozmia
ry. Wkrótce potem rozpoczęło się
dążenie do zbierania notatek z pew
nym plnnem. Z nHjwiększycb pun
któw zbornych, mianowicie z miast
handlowych, gdzie gromadziły się
wszelkiego rodzaju wieści i nowości,
rozchodziły się listy i załączniki li
stowe z te i nowościami, jako
"dzienuiki", "nowe dzienniki" na
cały świat. Te listy miały jeszoze
charakter prywatny i nie dostawały
się pomiędzy lud: były przeznaczo
ne przedewszystkiem dla książąt, dla
statystyków, profesorów uniwersy
tetu, duchownych, giełdziarzy itd.
Źródłem dla tych dzienników były
przeważnie opowieści ziemian, listo
wych, doniesienia przejezdnych ob
cyob, szczególnie kupców, studen
tów, posłów i innych tym podo
bnych osób. Niezadługo wzrosła lioz
ba takich miast, które były nieja
ko zbiornikiem rozmaitego rodzaju
wiadomości ozęstokroć przebywali
w tych miastach stali korespondenci
książąt, wielkich kupców itd. Pierw
szą organizacyę do zbierania do
niesień, której nadano pewną okre
śloną formę, utworzono najpierw we
Włoszech, potem w Niemozech,
Franoyi, Anglii itd. Już w XV stu
leoiu poleciła rada miejska w Wene
oyi zestawić sprawozdania o waż
nych zajśoiach i przesyłać je w o
kólnikach swoim zagranicznym u
rzędnikom (fogli d'avoisi).
kazali znamienitsi Wenecyanie spo-.
JJ
ich interesy,
1
00-
dziennie i co gedzinę rozpływa się
na z«erOki świat dziennik jest pierw-
polteb TOeeklęBmerpfta
PUBLISH! BVBRT SCWHMT,
MUMcarprior HM PMB YBAU.
A. Ptrjskl, Pnbflsbar9
WkOfttovar., tołkwsohkk
TeUpkon* No. not.
tfTMIUt imUMliM
leińa utworzono jaż w rozmaityoh
miejscach biuro korespondencyjne,
gdzie doniesienia zbierano, redago
wano i regularnie przesyłano abo
nentom. W tych dziennikach, z któ
rych liozne zbiory z Wejraaru, Lip
ska i innyoh miast zachowały się po
dziś dzień, doniesienia polityczne
miały pierwszorzędne tnaczenie o
handlu i innyoh sprawach mało i tyl
ko niekiedy powiadamiano. Wielkie
domy handlowe zorganizowały
wkrótce swoją własną służbę wy
wiadowc7ąi pozakładały włMsoedzien
niki. Takoż książęta i minsta miały
swoioh własnych avisopisarzy (dzien
nikarzy, nowelistów), Nie można
przypuścić, żeby te dzienniki, wobec
swoich dosyć wygórowanyoh oen,
dostawały się pomiędzy lud.
Znaczniejszy rozwój dzienni
karstwa ujawnił się w Paryżu. W
niespokojnych, burzliwych wsku
tek wojen czasach XVI i XVII stu
lecia potworzyły się tara specyalne
koła, które wszelkiego rodzaju no
wości wymieniały i rozbierały. Z
ozasem zorganizowali się ci "nouvel
istes," zaprowadzili regularna ze
brania, urządzili specyalne biura re
dakcyjne, biura do kopiowania i po
zyskali licznych abonentów w mie
śoie i na prowincyi. Lecz i te "nou
velles a la main", które trwały aż do
końca ubiegłego stulecia, nie były
drukowane tylko z niektórych nu
merów, które były przeznaczone dla
szerszych kół, zarządzano "jedno
egzemplarzowe druki." W Niem
eseoh nazywano takie doniesienia
'•Nowe Zeitunge." Najpierw zaczę
to nazywać "dziennikiem" tego ro
dzaju drukowane gazety w roku
1505 obok tego znajdują się nazwy:
opowieść, list, relaoya, kuryer, fama,
aviso itd. Często tytuł był zaopa
trzony lioznymi dodatkami dla re
klamy. Głównem źródłem tyoh dru
kowanych gazet były przez długi
ozas pisane listy z nowościami. Pierw
sze drukowane pervodyczne zbiory
nowin spotykamy w XVI stuleciu. Na
szczególną wzmiankę zasługują tzw.
"postreuter," publikaoye roczne, w
rodzaju współczesnych przeglądów
wypadków polityoznych, zaszłych w
cif|gu roku, z jakimi spotykamy się
w kalendarzaoh dla ludu. Oprócz te
go drukowano półroozne zestawie
nia doniesień (relationes seme&trales)
i "Messrelationen", a których naj
bardziej rozpowszechnione były
frankfurokie, później lipskie. Pierw
szy drukowany tygodnik wyszedł w
Strassburgu. Z zaczęciem się trzy
dziestoletniej wojny liczba tygodni
ków druWowanyoh wzrastała nad
zwyczajnie. Pierwszym krajem, w
którym wychodziły drukowane dzien
niki w równych odstępach czasu i re
gularni", były Niamey Anglia po
szła za ich przykładem w roku 1622,
Francya w 1031 r. Polska miała ta
kie gazety dopiero z końcem dru
giej p-iłowy ubiegłego stulecia, za
tem tylko o dwa wieki spóźniła się
za swojemi przodowniczkami.
Historya dziennika jest krótką
obejmuje zaledwie klka wirków.
At li ten mały okres ozasu wy
starczył, aby powołać do życia i
wyrob wszechstronnie jeden z
o/.y toików kul'urv, którego potęż
nemu vrpfywo^i ul^gajq, nawi naj
dalej ł)t.jąov oJ puhhc/nego i da
eh.w"Ł/o życia, n z którym co do
rozmiarów i bogactwa żywiołów
kpzta'cąovoh ż»drt«i inny czynnik
minr/.yć sii? nie może. S. H.
Pisząc do Redakcy
i w jakiejkolwiek
'óźniej i SPrawie koniecznie należy podać swój
__ dokładny adree, bo my odbieramy
2
rządzić odpisy z tych urzędowych my czasu odszukiwać adresów. Listy
sprawozdań i przesyłać takowe swo-1 be® adresów są odkładane do czasu
im przyjaciołom, z którymi wiązały
i
innym znajomym w
XVI w. założono na Rialto w We
necyi speoyalne kupieckie biuro wy
wiadowoze.
Po zaprowadzeniu poczty z aa
stryaokioh Niderlandów do Wiednia,
organizaoye, podobne do powyżstyoh
zaczęły powstawać także w Niem
czech. W drugiej połowie XVI stu
nie myśli «A
dq
00 do 300 listów dziennie i nie n£.
«dszuk^ia adresu, a często nie docze-
1 kają
się wcale odpowiedzi. Niech
nikt
przecież mnie redaktor
dobrze zna," bo sam redaktor nie jest
w stanie na wszystkie listy odpowia
dać. Trzeba także mieć na uwadze to,
że nie podobno jest człowiekowi pa*
miętać kilka tysięcy adresów na pa»
mięć. My musimy unikać omyłek,
każda omyłka przysparza nam niepo
trzebnie dużo pisania i wydatków
aa
marki pocztowe. Chcąc wniknąć omy*
łek "musimy wszystko robić s wialk^o
•trófeiofeifr nie oadcmyŁ \n\n TOM XII. No. 47.
206 Pine St., Reading, Pa kolektnje
za